Nhưng còn một điều vẫn còn hết sức không rõ ràng đối với ban điều
tra: đó là lý do gì khiến toán cướp bắt cóc người điên tự gọi mình là Nghệ
Nhân ở bệnh viện tâm thần? Cuối cùng, người ta vẫn không xác định được
điều đó, cũng như không xác định được họ tên của bệnh nhân bị bắt cóc. Rốt
cuộc là anh đã mất tích với cái số hiệu chết: “Số một trăm mười tám khu nhà
số một”.
Tóm lại, gần như tất cả đã được giải thích, và cuộc điều tra kết thúc,
như tất cả mọi chuyện trên đời nói chung đều phải kết thúc.
Thêm mấy năm trôi qua, và mọi người bắt đầu quên cả Voland lẫn
Koloviev và những kẻ khác. Ðã xảy ra rất nhiều thay đổi trong cuộc đời của
những người bị nạn bởi bàn tay của Voland cùng đồng bọn, và dù cho những
thay đổi đó có nhỏ nhặt và không quan trọng đến mấy, thì chúng ta cũng cần
phải nhắc qua đến chúng.
George Bengalski chẳng hạn, sau ba tháng nằm viện, đã hồi phục và ra
viện, nhưng anh ta buộc phải rời khỏi nhà hát Tạp Kỹ vào đúng cái thời sôi
nổi nhất của nó, khi khán giả đổ xô nhau đến để mua vé – cái ký ức về buổi
diễn ảo thuật nọ tỏ ra có sức sống rất dai. Bengalski bỏ nhà hát Tạp Kỹ vì
hiểu rằng tối nào cũng phải đứng trước mặt hai nghìn người, bị họ nhận ra
và phải liên tục trả lời những câu hỏi nhạo báng: thế nào tốt hơn, có đầu hay
không có đầu? – là một việc quá sức chịu đựng.
Thêm vào đó, người dẫn chương trình đã đánh mất một phần khá lớn
khiếu hài hước của mình, cái vốn rất cần thiết cho nghề nghiệp anh ta.
Bengalski còn giữ lại một thói quen nặng nề và khó chịu là cứ mỗi mùa xuân
đến vào ngày rằm lại rơi vào trạng thái lo lắng, bất ngờ ôm chặt lấy cổ,
hoảng hốt nhìn quanh và khóc nức nở. Những cơn kích động đó qua đi rất
nhanh, nhưng dù sao thì chỉ riêng sự tồn tại của chúng cũng không cho phép
anh ta tiếp tục công việc cũ, và người dẫn chương trình xin về hưu, sống
bằng số tiền tiết kiệm của mình, mà theo sự tính toán khiêm tốn của anh ta,
phải đủ cho mười lăm năm.
Bengalski rời nhà hát và không còn bao giờ gặp lại Varenukha, người
đã nổi tiếng và được đông đảo mọi người yêu mến nhờ tính lịch sự và nhạy
