56
THƯỞNG CÔNG HỦY DIỆT ĐỘNG LỰC NHƯ THẾ NÀO
Hủy hoại động lực
V
ài tháng trước, một người bạn của tôi quyết định chuyển từ Connecticut
đến thành phố New York. Người đàn ông này có một bộ sưu tập đồ cổ tuyệt
vời, bao gồm những cuốn sách cũ cực kỳ đẹp và những chiếc ly thủy tinh
Murano làm thủ công có cách đây vài thế hệ. Tôi biết anh bạn mình gắn bó
với những chiếc cốc ấy thế nào, và anh ấy lo lắng ra sao về việc giao chúng
cho một công ty chuyển đồ, nên lần cuối đến đó, tôi đã đề nghị để tôi mang
giúp những món đồ dễ vỡ nhất trở về New York. Hai tuần sau, tôi nhận được
một lá thư cảm ơn. Bên trong là một tờ 50 đô la.
Suốt nhiều năm, Thụy Sĩ đã cân nhắc tìm địa điểm chứa chất thải phóng
xạ. Nhà chức trách xem xét một vài khu vực để chôn phế thải dưới lòng đất,
trong đó có ngôi làng Wolfenschiessen nằm ở miền Trung. Nhà kinh tế học
Bruno Frey và các đồng nghiệp tại Đại học Zurich đã đi đến đó và ghi lại ý
kiến của người dân tại một cuộc họp cộng đồng. Ngạc nhiên thay, 50,8%
ủng hộ đề xuất trên. Phản ứng tích cực của họ xuất phát từ nhiều yếu tố:
niềm tự hào dân tộc, cách cư xử phải đạo, trách nhiệm xã hội, triển vọng có
thêm việc làm, vân vân. Đội nghiên cứu liền tiến hành khảo sát lần thứ hai,
nhưng lần này đề nghị sẽ tặng một phần thưởng giả thuyết trị giá 5.000 đô la
cho mỗi người dân địa phương, do người đóng thuế tại Thụy Sĩ chi trả, nếu
như họ chấp nhận đề xuất này. Điều gì đã xảy ra? Kết quả tụt dốc: chỉ 24,6%
sẵn sàng ủng hộ đề xuất.
Một ví dụ khác là các trung tâm chăm sóc trẻ em trong ngày. Các nhân
viên chăm sóc trẻ em phải đối mặt với cùng một vấn đề: phụ huynh đến đón
