Ngày nay, hiện tượng này tác động tới tất cả chúng ta. Từ eBay cho đến
Groupon rồi Google AdWords, giá cả đều do đấu giá định đoạt. Các cuộc
chiến đấu giá giành tần số di động đẩy các công ty viễn thông đến bờ vực
phá sản. Các sân bay cho thuê những không gian thương mại của họ cho đơn
vị trả giá cao nhất. Và nếu Walmart lên kế hoạch giới thiệu một loại chất tẩy
rửa mới và đề nghị năm nhà cung cấp mời thầu, thì lời đề nghị đó hẳn là một
cuộc bán đấu giá - kèm theo nguy cơ chịu lời nguyền cho kẻ chiến thắng.
Nhờ có mạng Internet, giờ đây thậm chí cả những việc hằng ngày cũng
đưa ra đấu giá. Khi tôi cần sơn lại tường nhà mình, thay vì tìm một thợ sơn,
tôi bèn quảng cáo tìm người làm việc này trên mạng. Ba mươi thợ sơn ở
cách nhà tôi gần 500 cây số cùng tham gia cạnh tranh để giành công việc
này. Đề nghị tốt nhất có cái giá thấp đến nỗi, vì lòng trắc ẩn, tôi không thể
chấp nhận - để cho người thợ sơn tội nghiệp đó tránh được lời nguyền cho kẻ
chiến thắng.
Việc phát hành cổ phiếu lần đầu trước công chúng (IPO) cũng là một ví
dụ của đấu giá. Lời nguyền cho kẻ chiến thắng thường xảy ra khi các công ty
mua lại những công ty khác - tức các vụ mua bán và sáp nhập nổi đình nổi
đám. Một nghiên cứu của McKinsey đã chỉ ra điều đáng kinh ngạc là hơn
một nửa các cuộc mua bán hủy hoại giá trị của các công ty.
Vậy tại sao chúng ta vẫn cứ mắc vào cái bẫy lời nguyền cho kẻ chiến
thắng? Trước hết, giá trị thực của nhiều thứ vốn không rõ ràng. Thêm nữa,
các bên càng quan tâm, thì khả năng xảy ra một cuộc đấu giá phấn khích thái
quá sẽ càng cao. Thứ hai, chúng ta muốn vượt qua các đối thủ cạnh tranh.
Cậu bạn sở hữu một nhà máy ăng ten đã kể với tôi về cuộc đấu giá cắt cổ mà
Apple gây ra trong quá trình phát triển điện thoại iPhone. Đơn vị nào cũng
muốn được là nhà cung cấp chính thức cho Apple, mặc dù việc ký được hợp
đồng có khả năng sẽ phải chịu lỗ.
Vậy bạn sẽ trả bao nhiêu để đổi lấy 100 đô la? Thử hình dung bạn và một
đối thủ được mời đến dự một cuộc đấu giá như vậy. Quy định là: ai ra giá
cao nhất sẽ có được tờ 100 đô la, và quan trọng nhất là khi điều đó xảy ra, cả
hai bên tham gia đấu giá đều phải trả tiền sau khi ra giá cuối cùng. Bạn sẽ trả
