70
VÌ SAO TUYÊN TRUYỀN LẠI CÓ HIỆU QUẢ
Hiệu ứng ru ngủ
T
rong Thế chiến II, quốc gia nào cũng sản xuất các bộ phim tuyên truyền.
Chúng được tạo ra để khơi dậy vào đầu óc người dân, đặc biệt là binh lính,
lòng nhiệt huyết dành cho tổ quốc, và nếu cần, thì thúc đẩy họ hy sinh mạng
sống. Hoa Kỳ từng chi nhiều tiền cho công tác tuyên truyền tới mức Bộ
Chiến tranh quyết định phải tìm hiểu xem liệu chi tiêu này có thực sự xứng
đáng hay không. Nhiều nghiên cứu được thực hiện để điều tra xem các bộ
phim ảnh hưởng tới những người lính bình thường như thế nào. Kết quả đưa
ra thật đáng thất vọng: chúng không hề nâng cao chút xíu lòng nhiệt huyết
của các binh sĩ đối với cuộc chiến.
Như thế có phải là vì chất lượng của các bộ phim quá tệ? Không hẳn.
Thực ra, đó là vì binh sĩ đều hiểu rằng các bộ phim đó mang tính tuyên
truyền, nên không tin vào thông điệp truyền tải trong bộ phim từ trước cả
khi nó được công chiếu. Dẫu cho bộ phim có nói đến một luận điểm hợp lý
hoặc làm cho khán giả rung động đi nữa thì điều đó cũng không làm nên
thay đổi; nội dung của nó được xem là rỗng tuếch ngay từ đầu và bị gạt bỏ.
Chín tuần sau đó, điều không ngờ đã xảy ra. Các nhà tâm lý học đánh giá
thái độ của binh sĩ một lần nữa. Kết quả: những ai đã xem bộ phim đều ủng
hộ cuộc chiến hơn rất nhiều so với những người chưa xem nó. Rõ ràng,
tuyên truyền vẫn cứ có hiệu quả.
Các nhà khoa học lúng túng về vấn đề này, đặc biệt là khi họ biết rằng
tính thuyết phục của một lý luận thường giảm đi theo thời gian. Nó có một
chu kỳ bán rã giống như một chất phóng xạ vậy. Hẳn là bạn từng có trải
