Ngụy biện chi phí đã mất trở nên nguy hiểm nhất khi chúng ta đã đầu tư
rất nhiều thời gian, tiền bạc, công sức hoặc tình yêu vào một điều gì đó.
Khoản đầu tư trở thành một lý do để tiếp tục, ngay cả khi chúng ta đang đi
đến thất bại. Càng đầu tư nhiều, chi phí đã mất càng lớn, thì động lực để tiếp
tục càng cao.
Các nhà đầu tư thường xuyên trở thành nạn nhân của ngụy biện chi phí đã
mất. Thường thì họ quyết định các thương vụ qua giá mua. “Tôi đã mất quá
nhiều tiền vào cổ phần này, tôi không thể bán nó đi lúc này được,” họ nói
như vậy; Chuyện này thật phi lý. Giá mua không nên có vai trò gì ở đây cả.
Điều quan trọng là diễn biến của cổ phiếu đó trong tương lai (cũng như diễn
biến của các khoản đầu tư thay thế trong tương lai). Trớ trêu là, một cổ
phiếu càng mất giá, thì các nhà đầu tư càng muốn giữ lấy nó.
Cách hành xử vô lý này được thúc đẩy bởi nhu cầu nhất quán. Dẫu sao thì
tính nhất quán cũng biểu thị lòng tin. Chúng ta vốn dĩ chán ghét những sự
mâu thuẫn. Nếu quyết định hủy bỏ một dự án mới đi được nửa chặng đường,
thì nghĩa là chúng ta tạo ra một sự mâu thuẫn: chúng ta thừa nhận mình từng
nghĩ khác. Còn việc tiếp tục một dự án vô nghĩa sẽ trì hoãn sự thừa nhận đau
đớn này và giúp ta giữ thể diện.
Dự án Concorde chính là ví dụ điển hình về một dự án thâm hụt của chính
phủ. Mặc dù cả hai bên liên quan là Anh và Pháp đã nhận thấy từ lâu rằng
thương vụ máy bay siêu âm sẽ chẳng bao giờ đi đến đâu, nhưng họ vẫn tiếp
tục đầu tư hàng núi tiền vào đó - chỉ để giữ thể diện. Từ bỏ dự án đó chẳng
khác nào thừa nhận thất bại. Ngụy biện chi phí đã mất vì thế thường được
gọi là “hậu quả Concorde”. Sai lầm trong tư duy này dẫn đến những phán
xét sai lầm gây hậu quả tốn kém, thậm chí thảm khốc. Người Mỹ kéo dài sự
can dự của họ trong chiến tranh Việt Nam cũng vì điều này. Họ nghĩ:
“Chúng ta đã hy sinh quá nhiều cho cuộc chiến; sẽ là sai lầm khi bỏ cuộc lúc
này.”
“Chúng ta đã đi xa đến thế này rồi…” “Tôi đã dành quá nhiều thời gian để
đọc cuốn sách này…” “Nhưng tôi đã dành đến hai năm để theo đuổi khóa
học này…” Nếu bạn nhận thấy mình có những khuôn mẫu tư duy đó, thì
