không. Mặc dù tôi thừa biết chiến thuật này, nhưng tôi đã phải rất quyết tâm
và tàn nhẫn thì mới có thể ném hết chúng vào thùng rác.
Thật không may, hình thức tống tiền êm ái này - mà bạn cũng có thể gọi
là hành vi tham nhũng - lan tràn khắp nơi. Một nhà cung cấp đinh vít mời
một khách hàng tiềm năng đến dự một trận đấu thể thao lớn. Một tháng sau,
đã đến lúc vị khách phải đặt mua đinh vít. Nguyện vọng thoát khỏi nợ nần
quá mãnh liệt đến mức người khách kia đành thỏa hiệp và đặt mua hàng từ
người bạn mới của mình.
Đây cũng là một chiến thuật cổ xưa. Hiện tượng có qua có lại xuất hiện ở
mọi giống loài không có nguồn cung cấp lương thực ổn định. Lại giả sử bạn
là một người săn bắt-hái lượm. Một hôm bạn gặp may và giết được một con
hươu. Bạn không có khả năng ăn hết toàn bộ số thịt hươu trong một ngày, và
tủ lạnh thì phải mất nhiều thế kỷ nữa mới xuất hiện. Bạn quyết định chia sẻ
thịt hươu với bầy đàn của mình, và yên trí rằng mình sẽ được hưởng chiến
lợi phẩm của họ khi mà bạn chẳng kiếm được là bao. Dạ dày của những
người kia chính là tủ lạnh của bạn.
Có qua có lại là một chiến thuật sinh tồn hết sức hữu dụng, một dạng
quản lý rủi ro. Nếu không có nó, con người - và vô số giống loài khác - hẳn
đã tuyệt chủng từ lâu. Nó là cốt lõi của sự hợp tác giữa người với người
(những người không có họ hàng với nhau) và là một nhân tố thiết yếu của
tăng trưởng kinh tế và gây dựng của cải. Sẽ không có nền kinh tế toàn cầu
nếu thiếu chiến thuật này - đúng hơn là sẽ chẳng có nền kinh tế nào hết. Đó
chính là mặt tốt của có qua có lại.
Thế nhưng có qua có lại cũng có mặt trái: ăn miếng trả miếng. Hận thù sẽ
sinh ra hận thù, và bạn sẽ sớm nhận ra mình đang bị cuốn vào một cuộc
chiến toàn diện. Jesus đã thuyết giảng rằng chúng ta nên phá vỡ vòng luẩn
quẩn này bằng cách chìa nốt má bên kia khi bị tát, một điều hiển nhiên là rất
khó thực hiện, vì sức cám dỗ của nguyên tắc có qua có lại rất mạnh mẽ ngay
cả khi rủi ro không hề cao.
Một vài năm trước, một cặp đôi đã mời vợ chồng tôi đến ăn tối với họ.
Chúng tôi đã quen biết họ được một thời gian. Cả hai đều dễ mến nhưng
