Là một tiểu thuyết gia và nhà sáng lập doanh nghiệp, tôi đã rơi vào nhiều
loại bẫy khác nhau. May mắn là tôi luôn có thể tự thoát ra khỏi chúng. Ngày
nay khi đứng thuyết trình trước các bác sĩ, các vị CEO, thành viên ban quản
trị, các nhà đầu tư, chính khách hoặc công chức nhà nước, tôi có một cảm
giác thật gần gũi. Tôi cảm thấy như chúng tôi đang cùng ngồi trên một chiếc
thuyền - vì dẫu sao thì, chúng tôi đã luôn cố gắng lèo lái trong cuộc đời này
để làm sao không bị dòng nước xoáy nuốt chửng lấy mình. Dẫu vậy, nhiều
người không cảm thấy thoải mái với via negativa. Nó phản lại trực giác của
chúng ta. Nó thậm chí còn phản văn hóa, hoàn toàn đối nghịch với lối tư duy
thông thường. Nhưng hãy nhìn quanh và bạn sẽ tìm thấy rất nhiều ví dụ của
Via negativa đang hiển hiện. Đây chính là điều nhà đầu tư huyền thoại
Warren Buffet viết về chính mình và đối tác của ông, Charlie Munger:
“Charlie và tôi còn chưa học được cách giải quyết những rắc rối kinh doanh
phức tạp. Chúng tôi chỉ mới học được cách tránh né chúng.” Chào mừng bạn
tới via negativa.
Tôi đã liệt kê ra gần một trăm lỗi tư duy trong cuốn sách này mà chưa hề
trả lời câu hỏi: vậy thực ra lỗi tư duy là gì? Phi lý trí là gì? Vì sao chúng ta
mắc vào những lỗi này? Có hai học thuyết về phi lý trí: một nóng và một
lạnh. Thuyết nóng thì đã xưa như trái đất. Đây là phép loại suy của Plato:
một kỵ sĩ dẫn hướng cho một đàn ngựa đang phi nước đại điên cuồng; người
kỵ sĩ là biểu tượng của lý trí còn lũ ngựa phi nước đại là biểu tượng của cảm
xúc. Lý trí thuần phục cảm xúc. Nếu nó không làm được điều đó, phi lý trí
sẽ phát sinh. Một ví dụ khác: cảm xúc giống như dung nham sủi bọt.
Thường thì lý trí có thể kìm giữ chúng lại, nhưng thi thoảng dòng dung
nham phi lý trí lại bùng lên. Phi lý trí nóng chính là như vậy. Không việc gì
phải lo lắng về logic: nó không hàm chứa lỗi; chỉ là đôi khi, cảm xúc vẫn lấn
át logic thôi.
Thuyết nóng về phi lý trí trên đây đã sôi sục và sủi bọt suốt hàng thế kỷ.
Đối với John Calvin, nhà sáng lập ra một dòng Tin Lành với các giáo luật
nghiêm ngặt những năm 1500, những cảm xúc ấy đại diện cho quỷ dữ, và
chỉ có toàn tâm hướng Chúa bạn mới có thể xua đuổi chúng. Người nào đã
trải qua những trận bùng nổ cảm xúc như núi lửa phun đều thuộc phe quỷ
