hồ nhìn từ xa hai đầu đoàn tàu bắt đầu chạy chậm lại
. Đối với hành khách
trên tàu, khoảng thời gian giữa các sự kiện trong quá khứ - ở phía sau - sau
đoàn tàu, và trong tương lai - ở phía trước - trước mặt đoàn tàu, có vẻ như bị
co ngắn lại. Quá khứ và tương lai, được ngăn cách bởi hiện tại, có vẻ như tiến
lại gần nhau, nhưng đó chỉ là ảo giác. Thời khắc hiện tại ở bên ngoài đoàn tàu -
cái bây giờ - cái mà Monet gọi là sự tức thì - đang thực sự nở phồng ra để ôm
thêm lấy cả quá khứ lẫn tương lai. Như vậy, các vật thể và sự kiện quan sát từ
phía sau tàu (không gian) và từ quá khứ (thời gian) đã co lại để gần hơn với
phía trước tàu (không gian) và tương lai (thời gian).
Đến vận tốc ánh sáng, quang cảnh ở đuôi tàu sẽ hòa vào quang cảnh ở trước
tàu! Các từ “phía trước” và “đằng sau” đã bị mất ý nghĩa của chúng và không
gian ở bên ngoài tàu đã co chặt lại đến mức hai hướng không gian trở nên tiếp
xúc với nhau. Do hiệu ứng dị thường này, bất kì một người nào nhìn về phía
đầu tàu lại sẽ thấy cả đuôi tàu! Trước, sau, bên cạnh - tất cả đều co lại thành
một mặt phẳng vô hạn hai chiều, thẳng đứng. Chiều dài, cái chiều kích đầu tiên
của không gian Euclid đã biến mất. Như đã nói, khi chúng ta càng tiến gần đến
vận tốc ánh sáng, thì khoảng cách giữa quá khứ và tương lai càng thu nhỏ lại,
bởi vì hiện tại đang nở ra, tràn ra theo hai hướng, nuốt lấy cái đã qua và cái sẽ
tới trong một khoảnh khắc duy nhất của bây giờ. Ở vận tốc của ánh sáng, cả ba
phân đoạn ấy của thời gian hòa vào làm một. Nhưng với mọi người ở trên đoàn
tàu, không có gì bị mất đi cả: màu sắc, hình dạng và ranh giới giữa các vật thể
ở trên đoàn tàu vẫn nguyên như cũ.
Đến đây thì Cézanne hầu như chắc chắn sẽ chỉ ra rằng đối với hành khách đi
trên con tàu ấy, việc xác định xem thời gian có trôi qua đối với các sự kiện diễn
ra ngoài Con tàu hay không là hoàn toàn không thể làm được. Giống như các
bức tranh phong cảnh và tĩnh vật của ông, thời gian riêng (eigenzeit theo tiếng
Đức, dịch nghĩa đen là “thời gian riêng”) đã mờ đi để ôm trùm một khoảnh
khắc bây giờ vĩnh viễn bất động. Thời gian như nó đo được bằng sự thay đổi,
đã không tồn tại. Einstein nói: “Bạn phải chấp nhận cái ý niệm cho rằng thời
gian chủ quan với sự nhấn mạnh của nó đến cái hiện tại là không mang một ý
nghĩa khách quan nào... phân biệt quá khứ, hiện tại và tương lai chỉ là một ảo
giác, dù nó có bền vững đến thế nào đi chăng nữa”.
