TẶNG
Phát hiện chủ chốt khiến cho Einstein phải xem xét lại các cấu trúc cơ bản
của không gian, thời gian và ánh sáng chính là chuyện hiểu ra được bản chất
của sự dãn nở của thời gian ở tốc độ gần vận tốc ánh sáng. Giả sử có ai đó yêu
cầu Einstein hay những người đồng thời với ông hãy thể hiện sự dãn nở của
thời gian theo thuyết tương đối bằng một ẩn dụ nghệ thuật tạo hình thông
thường, thì chắc chắn ông sẽ không thể đưa ra được một hình ảnh nào chính
xác đến kinh ngạc hơn Sự dai dẳng của kí ức. Và khi nội dung mang tính biểu
tượng của một tác phẩm nghệ thuật đã đánh trúng được một sợi dây nằm sâu
thẳm trong tâm trí chung của cả thế hệ chúng ta, thì nó sẽ tiếp tục ngân nga mãi
với chúng ta đến bất tận. Hãy nhắc đến cái tên Dali với một nhóm người nào
đó bất kì, và thường xảy ra, có nhiều hơn không, chuyện các đồng hồ tan chảy
sẽ được kể tới trong những lời đáp.
Trong tác phẩm tôn giáo của mình mang tên Chúa bị đóng đinh trên thập
giá (hay còn gọi là Hypercubus) (1954) (Hình 16.4), Dali đã truyền tải một ý
tưởng bí hiểm qua các biểu tượng tạo hình, bằng việc đưa vào trong tranh một
khối hình học bí ẩn. Mặc dù ông vẽ Chúa đang chịu khổ hình bằng phong cách
hiện thực truyền thống rõ mồn một, nhưng Chúa của Dali không bị đóng đinh
chặt vào cây thập tự. Chính bản thân việc này đã đem lại cho bức tranh một
sức mạnh tính thần đầy ám ảnh. Nhưng nhìn kĩ hơn cây thập tự, mới thấy lộ ra
rằng hình dáng của nó là độc nhất vô nhị. Một khối lập phương nhô hẳn ra phía
trước, một khối khác ở phía sau, trên cột dọc của cây thập tự tại giao điểm của
hai xà chữ thập. Hơn thế nữa, cây thập tự được chia đều thành các khối lập
phương. Mặc dầu xa lạ với nghệ thuật, nhưng cây thập tự lập phương kì dị này
lại là một hình khối quen thuộc đối với các nhà hình học, những người thành
thạo trong các lãnh địa của toán học cao cấp.
Để giải thích xem hình này diễn tả điều gì, cũng cần phải điểm lại một số
kiến thức hình học cơ bản. Trong hình học ba chiều của Euclid, điểm được
định nghĩa là một cái gì đó không có cả các cạnh lẫn các chiều. Đường, một
dạng thức tồn tại ở chiều thứ nhất, không có bề sâu lẫn bề rộng, chỉ có độ dài.
Tăng lên thêm một chiều nữa, mặt phẳng tồn tại ở hai chiều, ví dụ như hình
vuông, có bốn cạnh. Một mặt phẳng thì có chiều dài và chiều rộng, nhưng
không có bề dày. Khối lập phương là một hình tồn tại ở ba chiều và có sáu mặt.
