ánh sáng. Robert Oppenheimer đã viện đến Bhagavad Gita
để tả nó như sau:
“sáng chói lọi hơn cả mười nghìn mặt trời cộng lại”. Cả thế giới há hốc mồm
đờ đẫn khiếp đảm nhìn cái cột khói hình nấm cuồn cuộn dâng lên từ
Hiroshima. Quả bom nguyên tử mà người Mĩ thả xuống Nhật Bản năm 1945
đã chấm dứt chiến tranh và thay đổi vĩnh viễn số phận của hành tinh. Cái bắt
đầu từ chỗ Einstein nguệch ngoạc viết ra những tính toán trên mấy tờ giấy ăn
tại các bàn cà phê ngoài trời ở Bern, bốn mươi năm sau đã biến ảo khôn lường,
hóa thành một vụ bùng nổ khủng khiếp của năng lượng. Sự kiện này đã mở ra
một kỉ nguyên mới mẻ cả về hình mẫu tư duy cũng như về vật lí.
Năm 1945, khi châu Âu và châu Á đang trong cảnh hỗn loạn và tan hoang,
thì nổi lên giữa các quốc gia khác, Mĩ là nước chiến thắng duy nhất. Không có
gì ngạc nhiên là trong bối cảnh của luận đề cuốn sách này, thành tựu phi
thường (tour de force) ấy của Mĩ về khoa học và công nghệ đã được song hành
trong cùng năm đó với một vụ nổ kiểu khác, mang tên Trường phái New York
của chủ nghĩa Thể hiện Trừu tượng. Lại một lần nữa trong thế kỉ này, trào lưu
cấp tiến đó đã làm thay đổi chính những tiền đề mà nghệ thuật từng dựa trên
đó hàng ngàn năm nay. Sự chuyển hướng trong nghệ thuật, tất nhiên, đã phản
ánh một sự biến đổi tương tự trong vật lí, khi cả hai đều từ bỏ mối quan tâm
của mình đến “các vật”, và thay vào đó chuyển sang tập trung vào “trường” là
thứ vô thể vô hình.
Là kết quả của những hiểu biết sâu sắc tích tụ từ cả thuyết tương đối và cơ
học lượng tử, trường chứ không phải hạt đã được công nhận là cái mối quan hệ
thực sự của thực tại. Nhà vật lí Walter Thirring nói:
“Vật lí lí thuyết hiện đại... đã đặt sự suy nghĩ của
chúng ta về cốt lõi của vật chất vào trong một bối
cảnh khác. Nó đã chuyển ánh mắt chăm chú của
chúng ta khỏi những cái nhìn thấy được - tức là
các hạt - sang cái thực thể nằm phía sau chúng,
đó là trường. Sự hiện diện của vật chất đơn thuần
chỉ là sự nhiễu động của trạng thái hoàn hảo của
trường tại nơi đó: một cái gì đấy tình cờ, người
ta hầu như có thể nói thuần túy là một “khuyết
