tự nhiên xuống còn ba dạng cơ bản: hình trụ, hình cầu và hình nón. Rất thú vị
là Cézanne đã không tính đến khối lập phương trong châm ngôn của mình về
các dạng cơ bản, mặc dù ông dường như dùng nó cũng nhiều không kém ba
hình kia. Sau khi tuyên bố rằng hình học là cơ sở của tất cả các hình dạng,
Cézanne bóp méo những hình dạng ấy để nhằm làm cho sự tương tác của
chúng thỏa mãn được những yêu cầu hình học trong các bố cục của ông. Trước
đó, đối với các nghệ sĩ phương Tây, trật tự lớp lang của các đối tượng trong
một bố cục được coi là Sáng tạo ra giá trị của một tác phẩm hội họa. Nhưng
Cézanne, bất chấp sự tán thành hiển nhiên của mình đối với môn hình học cơ
sở chắc chắn của Euclid, đã nghiêm túc đặt câu hỏi đối với những giả định của
nó, và đem đến cho không gian rõ ràng là trống rỗng một phẩm chất mang tính
kiến trúc, có khả năng tác động đến các vật thể mà nó bao quanh.
Còn hình ảnh nào thể hiện sự đồ sộ, tính chắc chắn và độ đậm đặc tốt hơn
một trái núi? Khối đá ở eo Gibralta và El Capital là biểu tượng cho căn cốt của
tính vật chất. Thế nhưng, theo thời gian Cézanne vẽ loạt tranh về đỉnh Sainte
Victoire, núi cũng bắt đầu mất đi tính vật chất của nó: nó bắt đầu mềm đi, bắt
đầu mất dần sự cứng rắn, thậm chí dường như đang chảy nhão ra. Trong đôi
tay của Cézanne, ngọn núi uy nghi bắt đầu giống dung nham hơn là đá tảng,
khi tương tác với không gian xung quanh nó. Ngược lại, không gian bao quanh
ngọn núi dường như đặc thêm lên, giống như một thứ cháo, gần như có thể sờ
thấy được. Cézanne đã nén chính không gian lại, bóp chặt nó, biến đổi hình
dạng của nó, để nó trở thành thể nghịch đảo với khối lượng của trái núi. Trong
những bức sau cùng của loạt tranh này, không gian lấy được khối lượng, còn
ngọn núi thì đánh mất nó (Đỉnh Sante Victoire (1904-1906) – Hình 8.9).
Newton đã khám phá ra định luật về lực hấp dẫn do một quả táo rơi, nhưng
trong bức tranh Táo và bánh bích quy (1882), Cézanne đã đưa ra khả năng rằng
khái niệm của Newton có thể còn chưa đầy đủ, bằng việc vẽ những quả táo lẽ
ra phải rơi nhưng lại không rơi. Hơn bất kì một họa sĩ nào khác, Cézanne đã
nghiên cứu tường tận bản chất của “táo”. Người ta nói rằng ông đã vẽ một số
lượng táo nhiều hơn tổng số táo mà cả đời ông có thể ăn được. Những mô tả về
táo của Cézanne đã kín đáo bác bỏ các định luật của Newton về lực hấp dẫn.
Nhiều bức tĩnh vật có chứa một cái bàn đầy táo.
