của truyền thống kinh viện. Không gian không còn là một sân khấu rỗng mà
trên đó họa sĩ chỉ thuần túy đưa các vật thể ra trình bày, giờ đây nó chịu ảnh
hưởng của khối lượng các vật thể ấy. Và đến lượt mình, các vật thể cũng bị
thay đổi bởi không gian bao quanh chúng. Nhiều tác phẩm của Cézanne không
vạch ra được đường phân giới rõ ràng giữa khối lượng và không gian, bởi vì
đường biên ấy là một giao diện tương tác và căng dẫn.
Để có thể hiểu rõ hơn những hình ảnh của Manet, Monet và Cézanne về lực
hấp dẫn, cần phải nhảy vượt thời gian đến cuộc cách mạng nổ ra trong vật lí ở
đầu thế kỉ hai mươi. Các nghệ sĩ trên đã khởi xướng một cuộc điều tra vào cuối
thế kỉ mười chín về mối quan hệ giữa không gian và khối lượng. Chính câu hỏi
này giờ đây cũng đang nung nấu Albert Eistein, Homo mirabilis, Con người Kì
diệu của thế kỉ hai mươi.
