không?”), chúng ta hãy để sang một bên sự ảnh hưởng của con người nói
chung và nghiên cứu xem việc sử dụng những yếu tố phi con người – cao
ốc, không gian, âm thanh, tầm nhìn... để gây ảnh hưởng như thế nào. Để
biết hiệu quả ra sao, hãy bắt đầu bằng một ví dụ mà khi đã trở thành một
học thuyết về gây ảnh hưởng, nó sẽ là một ví dụ kinh điển.
Cuối những năm 1940, đại diện của Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia đã phải
nhờ cậy sự giúp đỡ của giáo sư William Foote Whyte từ trường Đại học
Chicago để giải quyết những rắc rối mà họ đang phải đối mặt. Thế chiến
thứ hai kết thúc cũng là lúc nước Mỹ ở trong giai đoạn tăng trưởng ngoạn
mục. Khi nền kinh tế phát triển, số lượng người Mỹ đi ăn hàng tăng lên
nhanh chóng. Tuy nhiên, nền công nghiệp ăn uống của Mỹ lại chưa sẵn
sàng cho sự thay đổi này.
Sự trở về của những người lính mang theo những rắc rối trong việc sắp
xếp vị trí mới trong nhà hàng. Trở về từ chiến trường, những người đàn ông
đảm nhiệm công việc đầu bếp được trả mức lương cao hơn những người
phụ nữ làm cùng vị trí trong suốt những năm chiến tranh thiếu thốn lao
động. Rất nhiều phụ nữ bị đẩy xuống làm bồi bàn và cảm thấy khó chịu vì
điều này. Họ thường hét lên khi gọi món. Còn các cựu chiến binh khó tính
cũng chẳng mấy vui vẻ khi nhận thực đơn từ họ.
Khi khối lượng công việc và sự căng thẳng trong mối quan hệ ngày càng
gia tăng, các cuộc cãi vã xảy ra thường xuyên hơn trong khu bếp. Ta có thể
dự đoán được hậu quả của việc này. Khách hàng bực mình, việc gọi món bị
chậm lại hoặc không chính xác – đôi khi do nhầm lẫn, nhưng thường là do
trả thù nhau. Khi tiến sĩ Whyte đi thị sát thực tế, ông nhận thấy ngày càng
có nhiều khách hàng và nhân viên tức giận giậm chân thình thịch đi lại
trong nhà hàng.
Ông bắt đầu công việc bằng cách đến quan sát một nhà hàng và cố gắng
xác định những hành vi ẩn sau mâu thuẫn ngày càng gay gắt đó. Ông nhận
thấy các nữ bồi bàn thường chạy bổ tới quầy thu ngân, hét lên gọi món rồi
vội vã quay lại chỗ khách hàng. Khi trở lại, nếu các món ăn vẫn chưa làm
xong, họ sẽ hét lên với giọng khiêu khích: “Này, món bê rán phủ vụn bánh
