CÁ GẶP NƯỚC
Nếu bạn không cần đến giải pháp của Whyte, nghĩa là bạn đang có một
mối quan hệ tốt. Một người bình thường hiếm khi có ý nghĩ thay đổi thế
giới tự nhiên để thay đổi hành vi của con người. Nhận thấy người khác cư
xử không đúng, ta tìm cách thay đổi họ, chứ không phải môi trường của họ.
Bị mắc kẹt trong phần nhân tính của sự vật, ta đã hoàn toàn bỏ qua sự tác
động của những thứ nhỏ bé nhưng mạnh mẽ, như kích cỡ của một gian
phòng hay tác động của một cái ghế. Kết quả là một trong những nguồn sức
mạnh chi phối mạnh nhất (môi trường tự nhiên) lại ít được sử dụng nhất do
ít được chú ý tới nhất. Fred Steele, nhà lý luận nổi tiếng trong lĩnh vực
công nghệ xã hội, nói rằng hầu hết chúng ta đều “kém cỏi về mặt môi
trường”. Nếu bạn còn nghi ngờ lý luận này, hãy hỏi bất kỳ một đầu bếp hay
người bồi bàn nào xem vì sao họ không còn hét toáng và chửi rủa nhau như
trước nữa. Hãy kiểm tra xem có ai trong số họ chỉ ra rằng cái bánh xe gọi
món chính là nguồn gốc của sự hợp tác không.
Tác động của thế giới tự nhiên lên hành vi của con người cũng sâu sắc
như trong thế giới kinh doanh, nhưng chúng ta lại khó nhận ra điều đó.
Chúng tôi đã từng gặp chủ tịch một công ty bảo hiểm lớn đang bị thiệt hại
hàng triệu đô-la do vấn đề chất lượng – điều mà nhiều người biết nhưng lại
ít khi thảo luận. Để xoay chuyển tình hình, vị chủ tịch quyết định khích lệ
sự thẳng thắn trong nội bộ công ty. Ông tuyên bố: “Chúng ta sẽ chẳng bao
giờ giải quyết được vấn đề chất lượng cho đến khi mỗi người – từ những
nhân viên vận chuyển hàng, cảm thấy thoải mái khi chia sẻ ý kiến của
mình”.
Bất chấp sự chân thành của ông chủ tịch, bất chấp những bài diễn thuyết
tâm huyết, những bức thư nồng nhiệt ông viết và cả những bài huấn luyện
hấp dẫn mà ông đề xướng, những nỗ lực khích lệ mọi người thẳng thắn chia
sẻ ý kiến của ông không mang lại hiệu quả gì. Tâm sự với giám đốc nhân
sự, ông nói: “Tôi luôn bảo mọi người hãy cởi mở, nhưng điều này chẳng
ích gì”. Thế là ông yêu cầu chúng tôi giúp ông đưa ra kế hoạch thiết lập
