Chu chỉ làm thợ mộc tài tử, lấy thùng sữa đóng cái bàn cái ghế cho
“bầy nhỏ” mà thôi.
Như vừa nói, tôi vẫn ghét đời sống bên bàn giấy, nếu lại sống bên
bàn giấy để làm thư ký, nghĩa là để tự biến thành cái máy chép, máy
tính và để tiêu tan cả nghị lực, chí phấn đấu thì tôi càng ghét thậm;
tuy nhiên nếu được làm một viên bảo thủ văn khố trong một thư
viện như Staine Beuve, A. France thì có lợi cho nghề viết văn, ta sẽ
thu nhập được nhiều tài liệu để soạn sách. Khuông Việt nếu không
làm ở Thư viện Nam Việt chắc không viết được cuốn Tôn Thọ Tường
và hẳn Lê Ngọc Trụ cũng nhờ làm ở sở ấy mà dễ soạn bộ Chánh tả
Việt ngữ.
Không làm ở thư viện thì nên lựa nghề gì làm nghề phụ? Đi
buôn? Mở nhà xuất bản hay lập tiệm bán sách? Được đấy! Đó là
những nghề tự do, hợp với nghề viết văn. Song, tôi xin bạn coi
chừng: một khi làm ông chủ tiệm, chưa chắc bạn có thể quyết giữ
sao cho cây bút của bạn không bị nhẹ bỗng ở đầu cân. Thì nầy, bạn
có dám chắc sẽ đủ nghị lực từ chối không tiếp khách hàng trong khi
hứng đột ngột tới không? Làm chủ, bạn phải trông nom mọi việc,
bạn sẽ bận rộn lắm, khó còn thì giờ để viết và cái nghề mà bạn mới
đầu cho nó là phụ sẽ mau thành nghề chánh mất.
Suy đi nghĩ lại, nghề thứ nhì hợp với nhà văn nhất là nghề dạy
học. Michelet cũng nhận vậy, ông nói:
“Từ khi tôi làm nghề ấy (nghề giáo sư), đời tôi rất điều hòa: một tay tôi
soạn bài, một tay tôi viết sách.”
Sau khi cặm cụi trên trang sách bụi bậm, chữ thì nhỏ nét thì mờ,
mà được nhìn nụ cười hồn nhiên, cặp mắt long lanh của thanh niên;
sau khi tiếp súc với tư tưởng nghiêm trang của người xưa mà được
nghe những ước vọng, tâm sự của bạn trẻ thì còn chi mà tâm hồn ta
chẳng vui vẻ, nhẹ nhàng? Riêng nghề viết văn đã làm ta say mê, lại
thêm nghề dạy học, một nghề mà các hiền nhân như Khổng Tử,
Mạnh Tử, Socrate, Platon đều nhận là vui nhất, thì đời ta quả là một
