tiền thì nhà văn tất mau chết, vợ con tất điêu đứng, văn nghiệp chỉ
nửa vời. Ngoài ra chắc bạn đã biết, tại các dưỡng đường ở Sàigòn lúc
nầy, tiền phòng mỗi ngày là trăm rưởi, nếu kể cả tiền ăn, tiền thuốc,
tiền công cho bác sĩ thì tới năm trăm. Ruột tằm kia gỡ ra mấy tuần
mới được số tiền ấy?
Mấy năm trước, một thi-sĩ có danh tuyên bố trên một tuần báo
rằng một văn nghệ sĩ chỉ được sống bằng nghề cầm bút, không được
có một nghề khác, nghĩa là phải đem hết thì giờ, tâm lực ra phụng sự
văn nghệ, phải hoàn toàn chung thủy với nàng Văn hoặc nàng Thơ.
Nực cười thay, một quan niệm hy sinh đến mực đó cho nghệ thuật!
Một anh bạn tôi đọc lời tuyên bố ấy, bĩu môi:
- Tôi không hiểu tại sao nhà thơ đó lại nói thế? Ai mà chẳng biết
rằng chính anh ấy có tới ba nghề, ngoài cái nghề cầm bút mà gần
đây anh ấy tỏ vẻ thờ ơ. Hay là anh ấy định “nay đã mần cha thằng
họ Bạc, rầy thì bỏ mẹ cái nàng Thi?”
Phải lắm chứ, nếu bảo rằng phải sống về nghề văn và chỉ sống về
nghề văn mới là văn nghệ thì té ra hết thảy những nhà văn thơ
không chuyên sống về nghề bán thi văn phẩm như Trần Huyền
Trân, Thâm Tâm, Vũ Hoàng Chương, cả nhóm Tự lực văn đoàn và
nhất là những thi hào đời trước của ta như Nguyễn Du, Nguyễn thị
Điểm, Thanh Quan, Nguyễn Khuyến… đều không phải là nghệ sĩ
hay sao?
Ngay như ở Pháp mà nghề viết cũng đã có từ thế kỷ 17, các thi
văn hào thời trước như Corneille, La Fontaine, Molière, Bossuet,
Montesquieu, J.J. Rousseau, Lamartine, Maupassant, Zola… và gần
đây như Loti, Ferrière, A. France … cũng sống nhờ một nghề thứ
nhì, ông thì đóng kịch, chép bản nhạc, ông thì làm luật sư hay tư
chức, công chức, lại có ông làm … cố đạo.
Một quan niệm vô lý như vậy không có giá trị gì cả. Bạn có thể
làm thêm một nghề thứ nhì, tôi còn muốn khuyên bạn nên làm thêm
một nghề thứ nhì nữa.
