Sau khi bị trục xuất về nông thôn, trong một bức thư rất ngắn gửi cho
một người bạn và là cộng sự cũ, ông đã mô tả chi tiết và gần như khôi hài
về lối sống mà giờ đây ông tự đề ra cho mình. Thức dậy cùng mặt trời, ông
dành trọn những giờ ban ngày cho các hoạt động xã hội và thể thao nhàm
chán thích hợp với cuộc sống bị bắt buộc hiện nay của ông. Nhưng đó chưa
phải là thời điểm kết thúc một ngày của ông.
“Khi tối đến, tôi trở về nhà và lao vào nghiên cứu; về đến
cửa tôi cởi trang phục thôn quê ra, tất cả đều bám đầy những bùn
đất, rồi mặc lễ phục vào; và khi đã thay trang phục chỉnh tề như
vậy tôi bắt đầu bước vào những lâu đài cổ kính của người thời
xưa. Và ở đó tôi được chủ nhà đón tiếp với tất cả sự trìu mến, rồi
tôi tự phục vụ cho mình những món ăn khoái khẩu, và đó chính là
lý do tôi được sinh ra trên đời này”.
Chính trong những giờ nghiên cứu học thuật và suy tưởng này mà ông
đã thai nghén và viết tác phẩm Hoàng Tử;
và chương kết của một luận
văn nổi tiếng “Lời vận động giải phóng nước Ý khỏi người Rợ”, chúng cho
thấy ý định trong đầu Machiavelli khi ông bắt đầu cầm bút viết. Ông đã
một lần nữa tự đặt mình trước vấn đề sinh tử của nhà cầm quyền Ý đương
thời với hy vọng rằng ông – ngay cả trong hoàn cảnh lúc bấy giờ – có thể
đề ra một giải pháp cho vấn đề đó bằng cách chuyển hóa những năng lượng
đã bị tước mất phương tiện thực hành thành tư tưởng sáng tạo.
Dĩ nhiên, trong thực tế, Hoàng Tử hoàn toàn gây thất vọng về mặt
chính trị. Cuốn sách đã không đạt tới được mục tiêu trực tiếp của tác giả;
nhưng cũng không thể nói Hoàng Tử là một thất bại, vì sự theo đuổi các
động cơ chính trị thực tiễn bằng phương tiện văn chương không phải là cốt
lõi công việc mà Machiavelli vẫn làm hàng đêm, ở nông trại của ông. Qua
những tác phẩm văn học, Machiavelli đã có thể trở về với thế giới trong
một lĩnh vực nhẹ nhàng hơn, ở đó ảnh hưởng của ông lên thế giới còn to
lớn hơn thành tựu vĩ đại nhất mà vị trí Ngoại trưởng Florence từng đem lại
cho lĩnh vực chính trị trong thực tiễn. Trong những giờ phút thăng hoa kỳ
diệu, khi ông vượt qua nỗi khó chịu về tinh thần, Machiavelli đã thành công
