rừng đầm lầy và tạo ra các nền văn minh Ai Cập cổ và Sumer, chúng ta
phải thêm vào những người tiến lên phía bắc và vượt biển, không phải theo
những con đường tương đối dễ dàng qua eo biển, mà xông thẳng vào biển
Địa Trung Hải đầy đe dọa, chấp nhận thách thức tiếp theo, băng ngang qua
biển rộng, và dựng nên nền văn minh Minoan.
Nếu kết quả phân tích này là đúng, thì nó cung cấp một minh họa sinh
động về thực tế là, trong quá trình hình thành các nền văn hóa, tác động qua
lại giữa thách thức và phản ứng đáp trả là nhân tố phải được xếp trên tất cả
những nhân tố khác - trong trường hợp này là xếp trên khoảng cách địa lý.
Nếu khoảng cách địa lý là nhân tố quyết định trong việc chiếm đóng vùng
quần đảo Aegea, thì cư dân của những lục địa gần nhất, đó là châu Âu và
châu Á, phải là những người đầu tiên đặt chân lên quần đảo này. Nhiều hòn
đảo trong quần đảo này chỉ cách các lục địa nói trên trong tầm “ném một
hòn đá”, trong khi đảo Crete cách xa tới 200 dặm so với điểm gần nhất ở
Phi châu. Còn các đảo gần Á và Âu châu nhất, có vẻ như chỉ bị chiếm đóng
rất lâu sau đảo Crete, và bị chiếm đóng đồng thời bởi những người “đầu
dài” và “đầu tròn”. Điều này gợi ra suy đoán rằng, sau khi người Á-Phi đã
lập nên nền văn minh Minoan, thì những người khác mới đổ bộ lên các
lãnh thổ của họ, đơn thuần là bắt chước theo những người tiên phong hoặc
dưới áp lực của một thách thức nào đó vào thời của họ mà chúng ta không
thể xác định chính xác, tạo ra phản ứng giống với việc chiếm ngụ đảo Crete
của người Á-Phi đã diễn ra dưới những điều kiện khắc nghiệt hơn rất nhiều.
Sự hình thành các nền văn minh hậu duệ
Khi chúng ta chuyển từ nền văn minh “không có họ hàng” - được hình
thành từ trạng thái Âm của các xã hội nguyên thủy - sang nền văn minh sau
này vốn có quan hệ họ hàng theo nhiều cách và nhiều mức độ với các nền
văn minh tiền đề của chúng, rõ ràng là, mặc dù vẫn có thể có một mức độ
nào đó của thách thức tự nhiên kích thích chúng, song thách thức chính yếu
và cơ bản nhất chính là thách thức của con người xuất phát từ mối quan hệ
với xã hội tiền đề trực hệ của chúng. Thách thức này tiềm ẩn trong bản thân
mối quan hệ, bắt đầu bằng sự chia rẽ và lên đến đỉnh điểm là một cuộc ly
