Một thử nghiệm chính xác
Chúng ta đã phủ nhận quan điểm phổ biến cho rằng, các nền văn minh
xuất hiện khi môi trường cung cấp điều kiện sống dễ dàng hơn bình thường
và đề xuất một luận điểm hoàn toàn trái ngược. Quan điểm phổ biến nói
trên nảy sinh từ thực tế là một nhà quan sát hiện đại khi theo dõi một nền
văn minh như Ai Cập cổ - và theo ngữ cảnh này thì người Hy Lạp cổ cũng
“hiện đại” như chính chúng ta - cứ chăm chú vào vùng lãnh thổ do con
người đã tạo ra, và cho rằng nó vẫn giữ nguyên như vậy từ khi những người
tiên phong tới khai phá. Chúng ta đã cố gắng vẽ ra dáng vẻ của vùng thung
lũng hạ sông Nile khi những người khai phá lần đầu tiên đặt chân đến đó
bằng cách cung cấp một bức tranh về một số khu vực cụ thể của vùng
thung lũng thượng sông Nile ngày nay. Nhưng sự khác biệt về vị trí địa lý
có thể khiến cho ví dụ minh họa của chúng ta không hoàn toàn thuyết phục,
và trong phần này chúng ta sẽ quay trở lại khảo sát những địa điểm mà một
nền văn minh đã thành công rồi sau đó lại thất bại tại cùng vị trí đó, và
những quốc gia, như Ai Cập chẳng hạn, đã quay trở lại với điều kiện tự
nhiên ban sơ của nó.
Trung Mỹ
Vùng lãnh thổ mà xưa kia là cái nôi của nền văn minh Maya là một ví
dụ đáng chú ý. Tại đây, chúng ta tìm thấy những công trình kiến trúc hoành
tráng và nguy nga giờ đây là những di tích đổ nát đang ẩn mình trong rừng
già nhiệt đới, tách biệt với mọi thế giới hiện đại. Rừng già, như một con
trăn khổng lồ phàm ăn, đã dần dần nuốt chửng và giờ đây đang nhàn hạ tiêu
hóa chúng, bẩy tung các phiến đá bằng những rễ cây và dây leo của nó. Sự
tương phản giữa dáng vẻ hiện nay của vùng đất này và dáng vẻ của nó thời
nền văn minh Maya lớn đến nỗi, hầu như vượt qua mọi khả năng tưởng
tượng. Chắc hẳn đã có một thời những công trình công cộng hùng vĩ này
đứng hiên ngang giữa trung tâm của những thành phố lớn và đông đúc, và
các thành phố này thì nằm ngay chính giữa những vùng đất trồng trọt rộng
