chạm trán kéo dài và khó khăn gian khổ hơn với các láng giềng của nó ở Ý,
giúp nó bành trướng quyền thống trị ra khắp nước Ý.
Còn đâu là yếu tố ảnh hưởng lên vận mệnh của người Osmanli khi
Timur Lenk (Tamerlane) bắt được Bāyezīd Yilderim (Vua Bajazet) trên
chiến trường Angora? Tai ương này ập xuống với người Osmanli ngay khi
họ vừa hoàn tất cuộc chinh phạt nhánh chính của xã hội Cơ Đốc Chính
thống ở bán đảo Balkan. Đúng vào thời điểm trọng đại đó thì họ bị hạ gục,
trên bờ châu Á của eo biển, bởi một đòn sấm sét từ Transoxania. Dinh thự
đế chế chưa hoàn tất của họ sụp đổ có vẻ như không thể tránh khỏi. Nhưng
thực tế đã không diễn ra như vậy; vì chỉ nửa thế kỷ sau, Mehmed - Kẻ
chinh phục đã có thể đặt chiếc mái vòm lên nóc tòa dinh thự mà Bāyezīd đã
xây qua việc chiếm hữu thành phố Constantinople.
Lịch sử của các địch thủ chiến bại của La Mã cho thấy, một thất bại
đau đớn luôn truyền sức mạnh cho cộng đồng để hành động quả quyết hơn
dù cho sau đó họ lại thất bại, sau một cuộc chống cự ngoan cường hơn
trước. Thất bại của Carthage trong cuộc chiến Punic lần thứ nhất đã kích
thích Hamilcar Barca chinh phục đế quốc Tây Ban Nha cho đất nước ông,
vượt xa đế quốc vừa đánh mất ở Sicily. Ngay cả sau thất bại của Hannibal
trong cuộc chiến Punic lần thứ hai, người Carthage vẫn hai lần gây kinh
ngạc cho cả thế giới trong vòng nửa thế kỷ trước sự suy tàn cuối cùng của
họ, lần đầu bởi việc mau chóng thanh toán khoản bồi thường chiến phí và
khôi phục sự hưng thịnh nền kinh tế của họ, và lần thứ hai bởi tinh thần
dũng cảm thể hiện khi toàn bộ dân chúng của họ, đàn ông, đàn bà và trẻ
con, đều chiến đấu và hy sinh trong cuộc đấu tranh cuối cùng. Thêm một ví
dụ nữa, chỉ sau thất bại tan tác ở Cynoscephalae thì vua Philip V của xứ
Macedon, cho tới lúc bấy giờ chỉ là một ông vua phù phiếm, mới tự đặt cho
mình nhiệm vụ biến đất nước mình thành một thế lực hùng mạnh để rồi sau
này, người con trai Perseus của ông có thể thách thức tay đôi với La Mã và
suýt nữa đã đánh bại được nó, trước khi sự kháng cự dai dẳng của ông ta
cuối cùng đã bị bẻ gãy ở Pydna.
