Một ví dụ nữa cùng loại, mặc dù có kết cục khác, được thấy qua năm
lần can thiệp của người Áo vào Cách mạng Pháp và các cuộc chiến của
Napoleon. Ba lần can thiệp đầu tiên của nước Áo khiến nó không chỉ bị
đánh bại mà còn bị sụt giảm uy tín trầm trọng. Tuy nhiên, sau trận
Austerlitz, nước Áo lại bắt đầu cười ngạo nghễ. Nếu Austerlitz là
Cynoscephalae, thì Wagram là Pydna của nó; nhưng may mắn hơn
Macedon, nước Áo lại có thể can thiệp một lần nữa và giành thắng lợi vào
năm 1813.
Kỳ tích mà nước Phổ thực hiện trong vòng chinh chiến tương tự còn
ấn tượng hơn nữa. Trong suốt 14 năm với cực điểm là thảm họa Jena và
những cuộc đầu hàng liên tiếp sau đó, nó đã theo đuổi một chính sách hết
sức phù phiếm và nhục nhã. Tuy nhiên, tiếp theo đó, chiến dịch mùa đông
quả cảm của Eylau, và sự khắc nghiệt của những yêu sách Tilsit chỉ làm
tăng thêm nhân tố kích thích mà cú sốc Jena đã gây ra. Nó đã tái sinh
không chỉ quân đội Phổ mà cả hệ thống chính quyền và giáo dục của nước
Phổ. Thực ra, nó đã biến chính quyền Phổ thành cái bình cũ được chọn để
đựng chất rượu mới của chủ nghĩa dân tộc Đức. Nó gây ảnh hưởng từ Stein
qua Hardenberg và từ Humboldt tới Bismarck.
Vòng xoáy này đã tiếp diễn trong thời đại chúng ta dưới một sự việc
quá đau đớn khi nhắc lại. Nước Đức bị đánh bại trong cuộc chiến 1914-18
và đỉnh điểm của sự căm tức về thất bại đó là việc chiếm đóng vùng thung
lũng Ruhr của người Pháp từ năm 1923-4, khiến nó trở nên điên cuồng với
chế độ phát-xít, mặc dù chế độ khủng khiếp này sớm yểu mệnh.
Nhưng ví dụ kinh điển về tác động kích thích của một tai ương là phản
ứng của người Hy Lạp cổ nói chung, và người Athens nói riêng, đối với
cuộc công kích dữ dội của Đế chế Ba Tư - chính quyền trung ương của xã
hội Syria cổ - trong giai đoạn 480-479 trước CN. Tốc độ phục hồi của
người Athens tỉ lệ thuận với sự khắc nghiệt mà họ đã phải chịu đựng. Trong
khi những cánh đồng màu mỡ của Boeotia được an toàn nhờ sự phản bội
của các chủ nhân của nó đối với xã hội Hy Lạp, và những cánh đồng màu
mỡ ở Lacedaemon nhờ sự dũng cảm của hạm đội Athens, thì vùng đất
