thức một trạng thái cân bằng mới nhằm kết thúc trạng thái mất cân bằng
vừa tạo ra, và cứ như vậy tiếp diễn trong một tiến trình có khả năng là vô
tận.
Élan này, hoạt động thông qua một loạt trạng thái mất cân bằng, có thể
được phát hiện trong tiến trình của nền văn minh Hy Lạp cổ kể từ khi nó
được hình thành tới thời điểm nó đạt đỉnh cao trong thế kỷ thứ năm trước
CN.
Thách thức đầu tiên đe dọa nền văn minh Hy Lạp cổ mới khai sinh là
thách thức của đêm đen hỗn mang và hoang sơ. Sự sụp đổ của xã hội
Minoan tiền nhiệm đã để lại những mảnh vụn xã hội hỗn độn - đó là người
Minoan, người Achaea và người Doris. Liệu lớp trầm tích của xã hội cũ có
bị chôn vùi dưới lớp đá cuội mà cơn lũ người rợ vừa cuốn tới? Liệu những
vùng đồng bằng hiếm hoi trong lãnh thổ của người Achaea có chịu ảnh
hưởng của những vùng cao nguyên hoang dã bao quanh chúng? Liệu tinh
thần hòa bình của những người nông dân trồng trọt trên đồng ruộng có cảm
hóa được sự hung hăng của những người chăn nuôi và bọn cướp ở trên núi?
Thách thức đầu tiên này đã được đáp trả thành công mỹ mãn; nó quyết
định rằng xã hội Hy Lạp cổ sẽ là thế giới của các thành phố chứ không phải
làng mạc, của nông nghiệp trồng trọt chứ không phải chăn nuôi, của trật tự
chứ không phải hỗn loạn. Tuy nhiên, thành công mỹ mãn trước thách thức
đầu tiên này đã đặt những kẻ chiến thắng trước thách thức thứ hai. Thắng
lợi này đảm bảo nền hòa bình của chế độ nông nghiệp trên các vùng đồng
bằng, và nó tạo ra một động lực gia tăng dân số; động lực này vẫn không
chịu dừng lại khi dân số đã đạt tới giới hạn tối đa mà ngành nông nghiệp
trên lãnh thổ quê hương của xã hội Hy Lạp cổ có thể đáp ứng. Do đó, thành
công vang dội của phản ứng đáp trả thách thức đầu tiên đã khiến xã hội Hy
Lạp cổ còn thơ ấu phải đối mặt với một thách thức thứ hai, và phản ứng đáp
trả của nó trước thách thức này cũng thành công không kém trước thách
thức hỗn mang.
Phản ứng của xã hội Hy Lạp cổ trước thách thức của gánh nặng dân số
diễn ra dưới hình thức một loạt thử nghiệm khác nhau. Thử nghiệm dễ dàng
