trong buổi sáng ở Agincourt và qua sự đeo đuổi quyết liệt công chúa Kate.
Khi chuyển sang Macbeth, chúng ta thấy quang cảnh hoạt động đã thay đổi;
vì các mối quan hệ của Macbeth với Malcolm hoặc Macduff, hoặc ngay cả
với phu nhân Macbeth, cũng chỉ có tầm quan trọng ngang bằng với các mối
quan hệ của vị anh hùng với chính bản thân ông. Cuối cùng, khi đến với
Hamlet, chúng ta thấy chàng để cho cái chung gần như phai mờ hẳn, cho
tới khi những mối quan hệ của người anh hùng với những kẻ sát hại cha
chàng, với ngọn lửa Ophelia đang lụi tàn và với thầy chàng, nhà thông thái
Horatio; tất cả bị cuốn hút vào một cuộc xung đột nội tâm đang tìm đường
thoát ra khỏi tâm hồn chàng hoàng tử. Trong Hamlet, môi trường hoạt động
đã được chuyển gần như trọn vẹn từ thế giới chung sang thế giới riêng - thế
giới nội tâm của Hamlet. Trong mảnh ghép nghệ thuật quan trọng này của
Shakespeare, giống như trong vở Thần Prometheus của Aeschylus hoặc
trong những vở kịch độc thoại (kịch chỉ có một vai diễn) của Browning,
một diễn viên duy nhất thực sự chiếm độc quyền sân khấu để có được phạm
vi hoạt động lớn hơn cho sự diễn tả cảm xúc và thế giới nội tâm của nhân
vật đó.
Sự thay đổi môi trường hoạt động mà chúng ta nhận thấy trong cách
trình bày của Shakespeare về các nhân vật chính của ông khi sắp xếp họ
theo thứ tự tăng dần của mức độ phát triển tinh thần, cũng có thể bắt gặp
trong lịch sử các nền văn minh. Ở đây cũng vậy, khi một chuỗi các phản
ứng đáp trả các thách thức được gom lại thành một dãy phát triển, chúng ta
sẽ thấy rằng môi trường hoạt động được thay đổi liên tục và chuyển dần từ
môi trường bên ngoài vào môi trường nội tại của bản thân cơ thể xã hội.
Ví dụ, chúng ta đã từng lưu ý rằng, khi các tổ tiên nền văn minh
phương Tây thành công trong việc đẩy lùi cuộc tấn công của người
Scandinavia, một trong những phương tiện giúp họ đạt được thắng lợi này
trước thách thức đến từ môi trường con người là sự kết hợp giữa sức mạnh
quân sự và công cụ xã hội của hệ thống phong kiến. Nhưng trong phân
cảnh tiếp theo của lịch sử Tây phương, sự phân biệt về xã hội, kinh tế và
chính trị của các tầng lớp khác nhau mà chế độ phong kiến thừa kế đã tạo
