Việc vận dụng khả năng ngụy trang là tối cần thiết cho mục đích trước
mắt bởi lẽ ngụy trang, dù với mức độ nào chăng nữa, là một trong những
năng lực tầm thường của người nguyên thủy. Chúng ta đã từng đề cập rằng,
ngụy trang là một đặc điểm chung của đời sống xã hội, cả trong những xã
hội nguyên thủy lẫn các nền văn minh, nhưng nó hoạt động khác nhau
trong hai hình thái xã hội này. Ở các xã hội nguyên thủy bất biến, sự ngụy
trang của các thành viên còn sống hướng về thế hệ trước và hướng về
những thành viên đã chết, hiện thân của “cái bánh tập quán”; trong khi đó ở
các xã hội trong tiến trình văn minh, năng lực tương tự được hướng về
những cá nhân sáng tạo đã khai phá địa hạt mới. Năng lực là như nhau song
được hướng về những chiều hướng trái ngược nhau.
Liệu phiên bản điều chỉnh này của tập quán xã hội nguyên thủy có
thực sự là một sự thay thế hiệu quả cho “sự chia sẻ kiến thức tích cực và
giao thiệp cá nhân mật thiết” mà Plato đã khẳng định là phương tiện duy
nhất để chuyển tải triết lý từ cá nhân này tới cá nhân khác hay không?
Chúng ta chỉ có thể trả lời rằng, quán tính của số đông nhân loại trong thực
tế chưa bao giờ bị vượt qua bằng phương pháp của Plato; và rằng, để kéo
đoàn tàu đa số thụ động theo đầu tàu thiểu số năng động, phương pháp lý
tưởng truyền cảm hứng trực tiếp luôn luôn phải được tiếp sức bằng phương
pháp thực tế qua tập quán xã hội ở quy mô lớn – một sự rèn luyện thông
thường của loài người nguyên thủy, có thể được trưng dụng cho mục đích
tiến bộ xã hội khi các nhà lãnh đạo mới nắm quyền chỉ huy và đề ra những
ranh giới mới.
Sự ngụy trang có thể dẫn tới việc thu thập những “tài sản” xã hội – tức
là các khuynh hướng, cảm xúc hoặc ý tưởng – mà những người thu thập
được không phát minh ra và sẽ không bao giờ sở hữu nếu họ không gặp và
bắt chước theo những người sở hữu chúng. Đó thực ra là một con đường
tắt; và về sau trong nghiên cứu này, chúng ta sẽ thấy rằng con đường tắt đó,
mặc dù có thể là con đường quen thuộc hướng tới một mục tiêu thiết yếu,
song nó cũng là một nghi can quen thuộc không kém trong việc phơi bày
