nền văn minh đang phát triển trước hiểm họa suy vong. Tuy nhiên, hiện giờ
còn quá sớm để trao đổi về hiểm họa đó.
(2) SỰ “THOÁI LUI VÀ TRỞ LẠI” CỦA CÁ NHÂN SÁNG
TẠO
Trong phần trước, chúng ta đã nghiên cứu hành trình được các cá nhân
sáng tạo theo đuổi khi họ chọn con đường thần bí thể hiện trình độ tinh thần
cao nhất của họ. Đầu tiên, chúng ta chứng kiến họ ra khỏi phạm vi hoạt
động để tiến vào trạng thái siêu thực và sau đó lại từ trạng thái siêu thực
bước vào phạm vi hoạt động trên một nền tảng mới và cao hơn. Theo ngôn
ngữ này, chúng ta mô tả hoạt động sáng tạo theo khái niệm kinh nghiệm
tinh thần của cá nhân sáng tạo. Theo khái niệm những mối quan hệ hướng
ngoại đối với xã hội của cá nhân này, chúng ta cũng sẽ mô tả tính đối ngẫu
của hoạt động nếu chúng ta gọi nó là sự thoái lui và trở lại. Sự thoái lui cho
phép cá nhân sáng tạo tuy nhận thức được sức mạnh tiềm tàng bên trong
bản thân mình vẫn có thể còn đang ngủ yên nếu anh ta chưa thoát khỏi
được mạng lưới của xã hội mà anh ta sống. Một sự thoái lui như vậy có thể
là một hành động tự giác từ phía cá nhân sáng tạo hoặc có thể do sự bắt
buộc từ những tình huống vượt khỏi tầm kiểm soát của anh ta. Trong cả hai
trường hợp, sự thoái lui đều là một cơ hội, và có thể là một điều kiện thiết
yếu, dẫn tới sự biến dạng của ẩn sĩ. Từ “ẩn sĩ” (anchorite), trong tiếng Hy
Lạp nguyên thủy, mang nghĩa đen là “một người đã lánh khỏi thế sự”;
nhưng một biến thái trong trạng thái cô độc có thể là không có chủ tâm, và
thậm chí có thể là vô nghĩa; trừ khi đó là khởi đầu cho sự trở lại của quá
trình chuyển biến cá tính cá nhân thành môi trường xã hội mà từ đó anh ta
đã tới: một môi trường tự nhiên mà động vật xã hội là con người không thể
tách rời vĩnh viễn nếu không khước từ nhân tính của anh ta và trở thành,
như lời Aristotle, “một quái vật hoặc một vị thánh”. Sự trở về là bản chất
của toàn bộ động thái và cũng là động cơ tối hậu của nó.
Động thái này được thể hiện trong truyền thuyết Moses một mình trèo
lên đỉnh núi Sinai của người Syria cổ. Moses trèo lên đỉnh núi là để trao đổi
với Yahweh theo lời kêu gọi của Yahweh; và lời kêu gọi chỉ được gửi tới
