cần bằng chứng cho lời khẳng định này, ta có thể tìm trong sự kiện tân binh
Pháp chiến thắng vang dội trước đội quân tinh nhuệ của vua Louis XIV
trước khi Napoleon xuất hiện trên chiến trường. Và chúng ta hẳn còn nhớ
người La Mã và người Assyria đã tàn phá các nền văn minh mà không cần
sự trợ giúp nào của vũ khí công nghiệp, vì thực tế là mãi cho đến thế kỷ
XVI, hình thức thô sơ nhất của vũ khí là súng hỏa mai mới xuất hiện.
Lý do cơ bản giải thích tại sao chiến tranh thế kỷ 19 kém tàn bạo hơn
trước là do nó không còn là vũ khí của sự cuồng tín tôn giáo, và chưa trở
thành công cụ của sự cuồng tín dân tộc chủ nghĩa, suốt giai đoạn này, nó
chỉ là “trò giải trí của các vua chúa”. Về mặt đạo đức, việc sử dụng chiến
tranh vào mục đích phù phiếm này có lẽ gây ra căm phẫn hơn cả, nhưng
không thể phủ nhận tác động này trong nỗ lực xoa dịu những kinh hoàng
của chiến tranh. Những tay chơi hoàng gia biết rõ mức độ chịu đựng và sự
phẫn nộ của thần dân, và họ giữ các hành động của mình trong ranh giới
này. Họ không cưỡng bách tòng quân; họ không sống nhờ vào các quốc gia
bị chiếm đóng như quân đội trong các cuộc chiến tranh tôn giáo, cũng như
không xóa sổ các công trình xây dựng thời bình như quân đội của thế kỷ
20. Họ tôn trọng luật chơi quân sự, đặt ra mục tiêu vừa phải, và không áp
đặt sự triệt hạ dã man lên đối thủ bại trận. Những quy ước này chỉ bị phá vỡ
khi vua Louis XIV tàn phá xứ Palatinate vào năm 1674-1689, và hành động
tàn bạo này không chỉ bị các nạn nhân mà cả dư luận theo phe trung lập lên
án.
Edward Gibbon mô tả tình trạng sự việc này như sau:
“Trong chiến tranh, những cuộc giao tranh chừng mực
không mang tính quyết định. Cân bằng sức mạnh sẽ tiếp tục dao
động, vương quốc chúng ta hay vương quốc láng giềng có thể lúc
thịnh lúc suy; song những biến cố này về cơ bản không thể làm
hại đến hạnh phúc chung, hệ thống luật pháp, và phong tục tập
quán”.
Tác giả bài viết đầy tự mãn này chỉ sống tới ngày bàng hoàng trước sự
mở đầu của chu kỳ chiến tranh mới, và nhận định của ông trở nên lỗi thời.
