Trong hoàn cảnh này, phong trào chống chế độ nô lệ nổi lên ở nhiều
quốc gia thuộc thế giới phương Tây và đạt được một số thành công nhất
định; tuy nhiên, phong trào chống chế độ nô lệ không tiến triển hòa bình tại
“vành đai bông” ở các tiểu bang miền Nam của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.
Ở đây, những người bênh vực cho chế độ nô lệ vẫn nắm quyền lâu hơn cả
một thế hệ, và trong khoảng thời gian ngắn 30 năm – từ 1833 đến 1863 (
chế độ nô lệ bị thủ tiêu ở Đế quốc Anh năm 1833 và ở Hoa Kỳ năm 1863)
– “thể chế lạ kỳ” này của các tiểu bang miền Nam, cùng với động lực của
hệ thống công nghiệp, vẫn cường thịnh. Sau đó, nó đi đến hồi cáo chung;
sự xóa bỏ muộn màng chế độ nô lệ ở Hoa Kỳ phải trả giá là một cuộc cách
mạng long trời lở đất, mà tác động tàn phá của nó vẫn còn thấy rõ đến ngày
nay. Đó là cái giá của sự chậm chạp trong mô phỏng.
Dẫu phải trả giá, nhưng xã hội phương Tây vẫn lấy làm vui mừng vì
đã quét sạch tệ nạn xã hội của chế độ nô lệ khỏi pháo đài cuối cùng của nó.
Có được diễm phúc này, chúng ta phải cảm ơn lực lượng mới của chế độ
dân chủ, vốn ra đời ở thế giới phương Tây trước cả hệ thống công nghiệp.
Chẳng phải ngẫu nhiên mà Lincoln, tác giả chính của phong trào thủ tiêu
chế độ nô lệ khỏi thành trì cuối cùng ở phương Tây được xem là vị chính
khách dân chủ vĩ đại nhất. Một điều may mắn là, chế độ dân chủ là biểu
hiện chính trị của chủ nghĩa nhân đạo, mà chủ nghĩa nhân đạo và chế độ nô
lệ là hai kẻ thù không đội trời chung, và người theo phe dân chủ đã phát
động phong trào chống chế độ nô lệ cùng lúc với người theo chủ nghĩa
công nghiệp. Có thể nói chắc chắn rằng, trong cuộc đấu tranh chống chế độ
nô lệ, nếu xu thế của chế độ dân chủ không trung hòa với xu thế của chủ
nghĩa công nghiệp, thì thế giới phương Tây sẽ không tự thủ tiêu chế độ nô
lệ dễ dàng như vậy được.
Tác động của chế độ dân chủ và hệ thống công nghiệp lên chiến
tranh
Thật quá xưa cũ khi nói rằng, hệ thống công nghiệp đã làm tăng những
nỗi kinh hoàng về chiến tranh. Chiến tranh cũng là một thể chế cổ xưa và
lỗi thời bị lên án về mặt đạo đức chẳng kém gì chế độ nô lệ. Về mặt tri
