đường bạo lực; và sự lịch lãm trong tâm trí, điều đã khiến họ thà hy sinh
tính mạng mình chứ không lao vào những cuộc xung đột dùng bạo lực để
trấn áp bạo lực mà họ đã khơi mào, cũng không thể ngăn cản cơn bão bạo
lực đã vô tình được phát động. Sự hy sinh của cá nhân họ chỉ thúc đẩy
những người kế vị tiếp tục con đường mà họ đã vạch ra và quyết tâm đi đến
thành công bằng cách sử dụng bạo lực không thương tiếc. Kế tục vua Agis
IV hiền lành là vua Cleomenes III tàn bạo, và kế tục quan bảo dân Tiberius
Gracchus hiền hòa là người em trai Gaius độc ác của ông. Và đây vẫn chưa
phải là điểm kết thúc câu chuyện. Hai nhà hoài cổ lịch lãm nói trên đã khơi
mào một dòng thác bạo lực không bao giờ chịu suy giảm trước khi quét
sạch những mảnh vụn cuối cùng của xã hội mà họ đã tìm mọi cách để bảo
vệ.
Nhưng nếu tiếp tục theo đuổi hai ví dụ minh họa của xã hội Hy Lạp cổ
và Syria đến những chương tiếp theo trong lịch sử của chúng, chúng ta sẽ
thấy rằng cơn lốc bạo lực, một được khơi mào do chủ nghĩa hoài cổ và một
bắt nguồn từ chủ nghĩa vị lai, cuối cùng cũng được kìm nén và dập tắt nhờ
vào sự phục sinh đáng kinh ngạc của tinh thần ôn hòa. Trong lịch sử về
thiểu số thống trị của xã hội Hy Lạp cổ, những kẻ cuồng sát trong hai thế
kỷ cuối trước CN được kế tục bởi, như chúng ta đã biết, một dòng dõi các
công chức có ý thức cùng với khả năng tổ chức và duy trì một chính quyền
trung ương; đồng thời, hậu duệ của các nhà lãnh đạo hoài cổ ưa chuộng bạo
lực đã trở thành một tầng lớp triết gia quý tộc – Arria, Caecina Paetus,
Thrasea Paetus, Seneca, Helvidius Priscus – những người không màng đến
địa vị thống trị do cha ông họ truyền lại dù là khi xuất hiện trước công
chúng, và đã đẩy sự khước từ này lên đến đỉnh điểm khi ngoan ngoãn tự sát
theo lệnh của một tên bạo chúa. Tương tự, trong tầng lớp bị trị người Syria
bên trong thế giới Hy Lạp cổ, sự thất bại của gia tộc Maccabee trong nỗ lực
sử dụng bạo lực vũ trang để xây dựng nên vương quốc cứu rỗi ở thế giới
này được tiếp nối bằng chiến thắng của một vị vua của người Do Thái mà
vương quốc của Ngài không thuộc về thế giới này; trong khi, ở thế hệ tiếp
theo, với một góc nhìn tinh thần nhỏ hẹp hơn, niềm hy vọng bi thương và
