nhau mang nhãn hiệu không thể nhầm lẫn của thời kỳ loạn lạc. Nó được
tiếp nối, vào khoảng năm 2070 trước CN, bằng một chính quyền trung
ương thành lập bởi vương triều địa phương ở Thebes và được thống nhất
bởi vương triều thứ 12, vào khoảng năm 2000-1788 trước CN. Sau vương
triều thứ 12, chính quyền trung ương sụp đổ, và thời kỳ quá độ tất yếu này
đã đưa tới thời kỳ Völkerwanderung của xã hội Ai Cập cổ đại với cuộc xâm
lược của người Hyksos.
Có vẻ như đây là điểm kết thúc của xã hội này. Nếu tuân theo thứ tự
thường lệ của cuộc khảo sát và lần ngược dòng lịch sử kể từ thế kỷ thứ năm
sau CN, chúng ta đã có thể dừng lại ở đây và nói: “Giờ đây chúng ta đã lần
theo lịch sử Ai Cập cổ, từ những dấu chân cuối cùng của nó ở thế kỷ thứ
năm, ngược lên 21 thế kỷ, và gặp một thời kỳ Völkerwanderung theo sau
một chính quyền trung ương. Như vậy chúng ta đã tìm về tới ngọn nguồn
của xã hội Ai Cập cổ và coi giai đoạn diễn ra trước khởi điểm này là một xã
hội cổ tiền đề mà chúng ta sẽ gọi là ‘Xã hội sông Nile’”.
Tuy nhiên cần phải bác bỏ quan điểm này, bởi lẽ, nếu giờ đây nối lại
cuộc khảo sát theo chiều thuận, chúng ta sẽ không thể tìm thấy một xã hội
mới mà là một thứ hoàn toàn khác. “Chính quyền thừa kế” của người rợ bị
lật đổ; người Hyksos bị trục xuất; và chính quyền trung ương với thủ phủ
đặt tại Thebes được khôi phục, hoàn toàn có chủ ý.
Sự phục hồi này, theo quan điểm hiện nay của chúng ta, là hiện tượng
đáng kể duy nhất trong lịch sử Ai Cập cổ (ngoại trừ cuộc cách mạng thất
bại từ trong trứng nước của Ikhnaton) diễn ra giữa thế kỷ thứ 16 trước CN
và thế kỷ thứ 5. Thời gian tồn tại của chính quyền trung ương, mà đã liên
tiếp bị lật đổ rồi tái thành lập, lấp đầy toàn bộ hai thiên niên kỷ mà không
có một xã hội mới nào hết. Nếu nghiên cứu lịch sử tôn giáo của xã hội Ai
Cập cổ, chúng ta cũng sẽ thấy rằng sau thời kỳ quá độ, có một tôn giáo
chiếm ưu thế thừa kế từ tầng lớp thống trị trong thời kỳ suy tàn trước đó.
Dù vậy, nó không dễ dàng chiếm được ưu thế mà không trải qua một cuộc
đấu tranh nào, và đầu tiên nó đã bảo vệ vững vàng địa vị của mình bằng
