tâm trong mỗi bức biếm họa không chỉ là một nhà quý tộc mà chính là một
hoàng đế: Caligula, Nero, Commodus và Caracalla.
Chúng ta đọc về vị hoàng đế cuối dưới ngòi bút của Gibbon:
“Cách xử sự của Caracalla thật kiêu kỳ và đầy tự phụ; nhưng
đối với quân lính, ông ta thậm chí quên hẳn sự oai nghiêm thích
hợp với vị trí của mình, khuyến khích sự xấc láo của họ và, trong
khi xao lãng nhiệm vụ của một vị tướng, ông lại học theo cách đi
đứng ăn mặc của một người lính bình thường”.
Con đường “bình dân hóa” của Caracalla tuy không giật gân và bệnh
hoạn bằng “nghệ sĩ ca múa nhạc” Nero hay “đấu sĩ” Commodus, nhưng có
lẽ nó mang ý nghĩa lớn hơn với vai trò là một dấu hiệu xã hội. Một tầng lớp
thiểu số thống trị Hy Lạp cổ đã đến giai đoạn cuối trong quá trình khước từ
di sản xã hội của mình được thể hiện qua hình tượng một vị hoàng đế chọn
sự tự do của tầng lớp bị trị trong doanh trại quân đội để trốn tránh sự tự do
trong Viện Hàn lâm và cung điện mà ông ta cảm thấy không thể chịu đựng
nổi chỉ vì ông ta biết rằng đó là di sản thừa kế từ tổ tiên. Thật vậy, trong
giai đoạn này – giai đoạn tái suy đồi của xã hội Hy Lạp sau thời kỳ trung
hưng của Augustus – lưu lượng, chiều lưu chuyển và tốc độ của hai dòng
ảnh hưởng trái ngược đổ ra từ hai tầng lớp thiểu số thống trị và bị trị bên
trong đã thay đổi, theo chiều hướng có lợi cho tầng lớp bị trị, đến một mức
độ khiến cho nhà quan sát hiện đại phải tự hỏi rằng phải chăng trước đó anh
ta chưa từng chứng kiến một vận động theo chiều hướng hoàn toàn trái
ngược.
Giờ đây nếu chúng ta chuyển sang quan sát thế giới Viễn Đông, chúng
ta sẽ thấy chương đầu trong câu chuyện về quá trình bần cùng hóa tầng lớp
thống trị La Mã lại được tái hiện ở thời đại này. Điều này được minh họa
trong một ghi chép từ ngòi bút của một học giả Tây phương, cho chúng ta
thấy cuộc xung đột dành quyền tự do của tầng lớp bị trị đã nhường đường
cho quá trình bần cùng hóa của tầng lớp thống trị chỉ trong phạm vi một thế
hệ, và sự phân biệt không thể tưởng tượng giữa một người cha Mãn Châu
với người con trai đã bị đồng hóa của ông ta:
