trên xuống. Ông bị tầng lớp thiểu số thống trị trong vương quốc ghét cay
ghét đắng, trong khi không tiếp cận được trái tim của tầng lớp bị trị.
Thất bại của tôn giáo Orphism có lẽ cũng có thể được giải thích tương
tự nếu truyền thuyết kể đúng sự thật, và có nhiều lý do để tin vào điều này,
rằng sự truyền bá tôn giáo Orphism nhận được “cú hích” đầu tiên từ những
kẻ chuyên quyền trong Hội đồng Peisistratus ở Athens. Sự thành công
khiêm tốn mà cuối cùng tôn giáo này cũng đạt được chỉ đến sau khi nền
văn minh Hy Lạp đã sụp đổ và tâm hồn người Hy Lạp ngập tràn cảm giác
lẫn lộn từ đây sẽ đeo bám họ dai dẳng.
Thật khó lòng biết được sự xảo quyệt của Ptolemy Soter hay chủ
nghĩa duy tâm của Ikhnaton đóng vai trò trọng yếu trong động cơ thúc đẩy
Hoàng đế Mughal Akbar (1554-1605 sau CN) thiết lập một “tôn giáo mới”,
Din Ilahi, trong đế chế của mình; bởi lẽ con người khác thường này dường
như vừa là một chính khách thực dụng vừa là một nhà thần bí tiên nghiệm.
Dù sao thì tôn giáo của ông cũng chẳng bao giờ có thể bén rễ và đã bị quét
sạch ngay sau khi tác giả của nó qua đời. Một trong những thành viên hội
đồng cố vấn của người tiền nhiệm Akbar, Sultan ‘Ala-ad-Din Khilji đã đưa
ra lời nhận xét có thể coi là kết luận về giấc mộng hão huyền những kẻ
chuyên quyền tại một cuộc họp kín, ở đó ông đã đề cập đến những hành
động điên rồ mà 300 năm sau Akbar đã thực hiện:
“‘Tôn giáo, pháp luật, và tín ngưỡng’, nhà cố vấn nói,
‘không bao giờ là chủ đề để bệ hạ thảo luận, vì đó là mối quan
tâm của các nhà tiên tri, chứ không phải việc của các bậc vua
chúa. Tôn giáo và luật pháp xuất phát từ sự soi rạng; chúng
không bao giờ được thiết lập bởi những kế hoạch và theo sự thiết
kế của con người. Từ thời khai thiên lập địa tới nay, chúng là sứ
mệnh của các nhà tiên tri và các tông đồ, cũng như cai trị là
nhiệm vụ của vua chúa. Công việc tiên tri không thuộc về chức
phận của vua chúa – và sẽ không bao giờ là vậy, chừng nào thế
giới này còn tồn tại – mặc dù một số nhà tiên tri đã đảm nhiệm cả
