Trong những dòng trên, nhà thơ thế kỷ 17 Henry Vaughan đã mô tả
nỗi luyến tiếc thời thơ ấu của một người trưởng thành, tương tự như lời của
Bultitudes, bất chấp mức độ chân thật của nó, khi ông nói với thế hệ trẻ
rằng “những ngày cắp sách đến trường là những ngày hạnh phúc nhất trong
cuộc đời các cháu”. Những dòng này cũng có thể dùng để mô tả cảm xúc
của các nhà hoài cổ khi họ tìm cách làm sống lại một tình trạng cũ trong
đời sống xã hội của họ.
Trong cuộc nghiên cứu các ví dụ của chủ nghĩa hoài cổ, chúng ta sẽ
phân chia các lĩnh vực giống như khi trao đổi về cảm giác lẫn lộn, và sẽ lần
lượt khảo sát bốn lĩnh vực đạo đức, nghệ thuật, ngôn ngữ và tôn giáo. Tuy
nhiên, cảm giác lẫn lộn là một cảm giác tự nhiên, vô ý thức, trong khi
khuynh hướng hoài cổ là một đường lối có ý thức và có chủ tâm nhằm lội
ngược dòng cuộc đời, thực chất là nhắm đến một kỳ tích; và theo đó chúng
ta sẽ thấy rằng trong lĩnh vực đạo đức, chủ nghĩa hoài cổ được biểu hiện
qua việc lập ra các lễ nghi và những quan niệm có hệ thống hơn so với
những thói quen vô ý thức; còn trong lĩnh vực ngôn ngữ, nó được biểu hiện
qua văn phong và chủ đề của các tác phẩm văn học.
Nếu chúng ta bắt đầu cuộc nghiên cứu của mình với các lễ nghi và
quan niệm, thì kế hoạch tốt nhất của chúng ta là bắt đầu với những ví dụ chi
tiết của chủ nghĩa hoài cổ hình thức rồi theo dõi sự mở rộng phạm vi của tư
tưởng hoài cổ cho tới khi nào chúng ta có một ý thức hệ hoài cổ.
Lấy ví dụ, vào thời Plutarch, nghĩa là thời hoàng kim của chính quyền
trung ương Hy Lạp cổ, nghi lễ phạt roi các bé trai tại đền thờ thần Artemis
của người Sparta – một phép thử tội bắt nguồn từ một nghi lễ nguyên thủy
tôn thờ sự phì nhiêu ở thời kỳ đầu trong lịch sử của người Sparta – đã được
tái hiện với sự cường điệu bệnh hoạn, vốn là một trong những đặc điểm
đáng lưu ý của chủ nghĩa hoài cổ. Tương tự, vào năm 248 sau CN, khi Đế
chế La Mã đang tận hưởng thời gian “giải lao” giữa chuỗi xung đột thảm
khốc của tình trạng vô chính phủ sẽ đưa nó đến bờ vực sụp đổ, Hoàng đế
Philip bỗng nảy ra ý định tái áp dụng mô hình kiểm duyệt do Augustus lập
ra, và hai năm sau văn phòng kiểm duyệt cổ đại đã được tái thành lập. Ở
