khỏi loại lỗi này); ấy là khi trong một đoạn văn tương đối ngắn có một vài từ
trùng lặp, thì những đoạn nằm ở khoảng giữa hai từ trùng lặp đó sẽ rất dễ có
nguy cơ bị bỏ sót. Chẳng hạn:
4/
A, C, D, F: Một cái lặng im của nó cũng có giá trị của một sự khinh bỉ đáng sợ. Một cái
gật đầu ngây ngô của nó cũng có giá trị của một cái đặc ân.
E: Một cái lặng im của nó cũng có giá trị của cái đặc ân.
(chương VIII)
Nhìn chung, theo nhận xét của tôi, những chênh lệch giữa hai
bản Minh Đức in 1946 (bản C) và in 1957 (bản E) là không nhiều, và có vẻ
như hầu hết đều là các loại dị bản do ngẫu nhiên, sơ ý mà có.
4/ Khác biệt giữa hai bản Mai Lĩnh: Thêm dấu vết kiểm duyệt
Như đã biết, tuy đều do nhà Mai Lĩnh tổ chức in ấn xuất bản ra,
song bản Số đỏ của Mai Lĩnh năm 1952 (bản D) được thực hiện ở Hà Nội,
còn bản Số đỏ của Mai Lĩnh năm 1958 lại được thực hiện ở Sài Gòn. Việc
so sánh văn bản cho thấy, nhà Mai Lĩnh ở Sài Gòn năm 1958 đã sử dụng bản
in 1952 của mình ở Hà Nội (chứ không phải một bản in Số đỏ nào khác) để
xin cấp phép in sách và sau đó, làm bản thảo đưa nhà in sắp chữ. Tức là bản
in này thừa kế một cách đương nhiên những kiểm duyệt ở Hà Nội hồi 1952,
cùng với những sai sót ngẫu nhiên trong lần in bản ấy. Ngoài những dị bản
nảy sinh thêm do những ngẫu nhiên sơ ý, liệu ở bản Mai Lĩnh 1958 (bản F)
có những dị bản do chủ ý của con người trong những điều kiện xã hội chính
trị cụ thể ở Sài Gòn khi ấy?
Trước hết, bản in Số đỏ năm 1958 của Mai Lĩnh ở Sài Gòn (bản
F) làm nảy sinh thêm loại dị bản do sơ ý ngẫu nhiên, chẳng hạn:
1/
A, C, D, E: Tôi đã dặn nó thỉnh thoảng phải bảo trẻ mỏ ra ném sấu ngoài phố,
