đi đến đâu cũng không tìm gặp được họ. Quả vậy, vừa trông thấy chàng là họ
lẩn trốn. Nếu tình cờ chàng bắt chộp được một người nào và muốn giữ lại thì
anh ta viện ra nhiều cớ khác nhau để thoái thác luôn.
Abu Hatxan cay đắng nhiều vì thái độ lạ lùng của bạn hữu đã rời bỏ chàng
một cách vô sỉ và vong ân sau bấy nhiêu lời thề thốt về tình bằng hữu keo
sơn mà họ vẫn thổ lộ với chàng, hơn là vì mất số tiền mà chàng đã tiêu pha
không phải cách. Buồn bã, trầm ngâm, đầu cúi thấp, mặt đượm buồn da diết,
chàng bước vào phòng riêng của mẹ và ngồi xuống một đầu ghế khá xa bà.
- Con làm sao thế? – Bà hỏi. – Do đâu con thay đổi tính tình và trở nên rầu
rĩ khác thường đến vậy? Cho dù con có mất hết tất cả những gì con có trên
đời cũng chẳng cần phải buồn đến như vậy. Mẹ biết con đã vung tiền qua
cửa sổ. Từ khi con lao vào con đường chơi bời phóng túng thì me đã biết rồi
con cũng sẽ chẳng còn lại được bao nhiêu. Con là chủ các tài sản của con.
Nếu mẹ chưa khuyên can lối sống buông thả của con, ấy là vì mẹ biết con đã
khôn ngoan để dành riêng một nửa tài sản không động tới. Bởi thế, mẹ
không hiểu cái gì làm con rầu rĩ như mẹ thấy hôm nay.
Nghe mẹ nói, Abu Hatxan sa nước mắt. Chàng than thở:
- Mẹ của con ơi, nhờ một kinh nghiệm đau xót, cuối cùng, con thấy rõ
cảnh đói nghèo khó chịu đến đâu. Vâng, con cảm thấy sâu sắc rằng cũng như
mặt trời lặn đưa chúng ta vào cảnh tối tăm, nghèo đói làm chúng ta quên hết
những lời khen và những điều tốt đẹp người khác ban bố cho ta khi giàu có.
Cái nghèo buộc chúng ta tìm cách đi lại sao cho đừng để ai trông thấy, và
thui thủi sống những đêm dài máu tuôn thành nước mắt. Tóm lại, ai nghèo
thì ngay bà con bạn bè cũng chỉ xem anh ta như một con người xa lạ mà thôi.
Thưa mẹ, mẹ đã biết từ một năm nay con tiêu pha như thế nào cho bạn bè
con, con đã đãi đằng chúng nó sang trọng hết mức. Đến bây giờ, khi con
không còn có đủ tiền tiếp tục tiêu xài như vậy nữa thì con nhận ra tất cả
chúng nó đều bỏ con mà đi. Khi con nói con không còn cách tiếp tục tiêu
xài, là con muốn hàm ý số tiền con đã dành riêng để dùng vào việc ấy. Còn
về phần lợi tức của con, tạ ơn trời đất đã run rủi con bảo tồn được bằng lời
thề không đụng đến nó cho việc tiêu pha hoang phí. Con đã giữ vẹn lời thề,
và từ nay con sẽ biết cách sử dụng đúng đắn số tiền may sao còn lại với con.
Nhưng, trước hết con muốn thử lòng các bạn bè của con, nếu chúng nó còn
xứng đáng được gọi là bạn, xem chúng vô ơn bội nghĩa đến mức nào. Con
muốn lần lượt gặp từng người trong bọn chúng. Sau khi trình bày cho chúng
thấy rõ những việc con đã làm ngày trước vì quý trọng chúng, con sẽ van xin
chúng nó gom góp một số tiền khả dĩ bằng cách đó, giúp vực con qua khỏi
tình cảnh khốn cùng mà con lâm vào chỉ vì ham vui với chúng. Nhưng con
thăm dò như vậy, như con đã thưa với mẹ, là chỉ nhằm thủ lòng chúng nó
