NGHÌN XƯA VĂN HIẾN - TẬP 1 - Trang 13

mà làm, ghi số thóc thu được và chi ra, ghi số làng mạc phải quản…
Chẳng những thế, còn phải ghi những thành tích to lớn của dân nước,
dù là đắp đê hay khai phá đồng lầy, và nhất là ghi lại những lần
đánh đuổi kẻ thù, ghi để làm nức lòng dân, để con cháu đời đời không
quên giữ gìn đất nước. Thoạt tiên, ghi bằng trí nhớ và truyền đầu
cửa miệng. Qua nhiều miệng, nhiều đời, sự việc vốn có thực lại đèo
thêm nhiều chi tiết huyền hoặc; đó vẫn là truyền thuyết. Khi đã
có chữ thì ghi thành sách. Với chữ viết, sự việc được ghi lại, tuy lắm
khi cũng bị vua và các thủ lĩnh bóp méo, nhưng vẫn gần với sự thực
ban đầu hơn: lịch sử viết ra đời. Khoa học ngày nay chưa tìm ra được
chữ viết của tổ tiên ta thời xa xôi ấy. Chỉ biết rằng, khi đã tiếp
xúc với văn minh Trung Quốc, ông cha chúng ta đã học và dùng chữ
viết của nước láng giềng ấy. Rồi về sau, dân ta mới dựa vào chữ
Hán mà làm ra chữ Nôm. Nhưng, dù ghi bằng trí nhớ hay bằng chữ
viết, mỗi việc ghi lại đều được quy vào một thời, một buổi, trên dòng
thời gian. Nghề nông ngày càng phức tạp, công việc của nhà nước
cũng vậy, phải có lịch đúng hơn trước, tỉ mỉ hơn trước. Cùng với chữ
viết, cha ông ta cũng đã học và dùng lịch của Trung Quốc, mà chúng
ta quen gọi là Âm lịch. (Đến nay, dân ta vẫn ăn Tết vào ngày mở
đầu năm Âm lịch). Trừ ngày Tết ra, trong mọi công việc khác, làm
ăn, học hành, hội họp, đánh giặc… nước ta đã quen dùng Dương lịch.
Dương lịch là lối tính năm tháng của người châu Âu, truyền qua
nước ta chưa lâu lắm. Dương lịch đúng hơn, tiện dùng hơn so với Âm
lịch. Dương lịch chia một năm ra 12 tháng: từ nay, tháng không khớp
với tuần trăng nữa. Mỗi tháng là 31, 30, hoặc 28 ngày đêm, tổng cộng
cả năm là 365 ngày đêm (năm nhuận thì có 366 ngày đêm). Thực ra,
Âm lịch của Trung Quốc cũng đã chia năm thành 12 tháng, nhưng
tháng âm lịch chỉ có 30 hoặc 29 ngày - đêm, tổng cộng cả năm chỉ 360
ngày - đêm, không khớp với vòng quay của quả đất quanh mặt trời (vì
vậy, cứ vài năm phải thêm một tháng nhuận). Nhưng, tuổi tác của một
nước thường là hàng nghìn năm. Để tiện tính, phải cắt dòng thời gian