NGHÌN XƯA VĂN HIẾN - TẬP 1 - Trang 215

năm, bằng chữ Quốc ngữ, là cấp tiểu học nữa, vừa bằng chữ Quốc ngữ, vừa
bằng tiếng Pháp, để cho học sinh độ tuổi 14 dự một kỳ thi lấy chứng chỉ học
lực; trong kỳ thi này, mọi môn thi đều bằng tiếng Pháp. Có chứng chỉ rồi,
học sinh học bốn năm nữa để lấy bằng “Cao đẳng tiểu học”.
Một nền giáo dục “trung học bản xứ” với chương trình nặng hơn chương
trình tú tài Pháp rất nhiều, chào đón cậu học sinh tốt nghiệp cao đẳng tiểu
học để đưa cậu qua, năm học đến bằng “tú tài bản xứ” – bởi vì học sinh Việt
Nam không được nhận vào các trường “Pháp” thật sự và không thể học để
thi lấy bằng “tú tài Pháp” được. Một giáo sư người Pháp trường Pétrus Ký ở
Sài Gòn, ông Mignon, gọi chương trình tú tài bản xứ là “một sự nhồi sọ
thực sự và một chính sách ngu dân có tính toán của chánh phủ thuộc địa
Pháp”. Ở tất cả các cấp học đều có một giới hạn tuổi mà người học sinh
không thể vượt qua nếu muốn được tiếp tục học. Quá giới hạn tuổi thì phải
loại ra khỏi trường. Trường Đại học Đông Dương, được Albert Sarraut
(Toàn quyền từ 1914-1918) lập trở lại sau sự thí nghiệm không thành công
của Paul Beau (Toàn quyền từ 1902-1908). Trong ý thức của cả hai vị toàn
quyền, chỉ nhằm đào tạo những nhân viên hạ ngạch trong ngành y tế, ngành
dược, sư phạm, pháp lý, canh nông, công chính. Việc giảng dạy khoa học và
kỹ thuật hiện đại hoàn toàn không có. Sự thâm nhập của nền giáo dục Pháp
chỉ có lợi ích cho một tầng lớp trên của xã hội Việt Nam, xã hội thị thành.
Cho mãi đến 1938, trước ngày xảy ra cuộc chiến tranh 1939-1940, trong
toàn cõi Đông Dương (Lào, Campuchia, Việt Nam) trên một dân số suýt 35
triệu người, cuốn “Danh bạ thống kê Đông Dương” ghi rõ: 1 trường Khải
Định (Huế), trường Pétrus Ký (Sài Gòn), 6 trường cao đẳng tiểu học. Ngoài
danh sách ấy, cần phải kể thêm hai trường trung học Pháp (trường Albert
Sarraut – Hà Nội và trường Chasseloup Laubat – Sài Gòn); trong đó một số
ít học sinh Việt Nam, con em tầng lớp đặc quyền (có quốc tịch Pháp) theo
học bên cạnh những bạn học người Pháp, để thi bằng “Tú tài chính quốc”,
cho phép họ cũng như các bạn Pháp của họ, sang Pháp học các trường đại
học – bởi vì bằng “Tú tài bản xứ”, mặc dù cũng mang cái tên lừa bịp. “Tú
tài” vẫn không cho phép thí sinh tốt nghiệp được vào Đại học Pháp, kể cả
những thí sinh đậu xuất sắc nhất. Trong những điều kiện như vậy, rất hiếm