NGHÌN XƯA VĂN HIẾN - TẬP 1 - Trang 217

tranh chính trị giữa Mỹ và Pháp, ở thủ đô miền Nam Việt Nam đã mang lại
những hậu quả nặng nề cho Pháp hơn là thất bại Điện Biên Phủ. Bởi vì cuộc
đấu tranh này đã hoàn toàn loại trừ nước Pháp ra khỏi miền Nam Việt Nam
- tức là vị trí cuối cùng của họ trên đất Đông Dương - cũng như trận Điện
Biên Phủ, đối với Pháp, là sự mất đi vĩnh viễn miền Bắc Việt Nam.” (E.N
Dzelepy dẫn, “Sự thật về cuộc chiến tranh ở Việt Nam”, trang 130).
Chailley Bert, “Di cư đàn bà qua thuộc địa”, Paris, 1897.
Charles Meyer, “Cuộc sống hằng ngày của người Pháp ở Đông Dương
(1860-1910)”, Hachette, Paris, 1985.
Constantin là hoàng đế La Mã (306-337). Một hôm nằm chiêm bao thấy
Chúa Jésus với dòng chữ “In hocsigno Vinces” (Hãy chiến thắng với dấu
hiệu này). Ông ta đã làm theo như vậy và đã chiến thắng. Sau đó, ông theo
đạo và trở thành hoàng đế bảo vệ chúa Kitô. Thành phố Constantinople
(Stanboul, hay Istanbul ngày nay trên eo biển Bosphore của xứ Turpie) có
nghĩa là thành phố của Constantin.
Clovis là vua người Frans (Pháp) (481-511), cũng như Constantin, đã theo
đạo và đã mở rộng bờ cõi nước Pháp từ sông Loire đến tận sông Rhine.
Trích trong một bài viết đăng trên tạp chí “Thời hiện đại”, 1953, trang
2274-2275, được dẫn lại trong “Truyền thống và cách mạng Việt Nam”,
NXB Anthropos, Paris, 1971. Jean-Raoul Clémetin, “Thái độ chính trị của
các tổ chức Công giáo ở Việt Nam”, trang 108-134.
Người ta thường đặt những bước đầu của Cải cách (tôn giáo) vào năm
1517, khi 95 luận điểm của Martin Luther được công bố. Vị tu sĩ dòng
Augustin sinh năm 1483, khi thời kỳ Trung cổ đã nhường bước cho thời kỳ
Đại Phục hưng và cho chủ nghĩa nhân đạo, với Erasme và Thomas Moore.
Với sự phát hiện ra máy in và châu Mỹ, thế giới bước vào kỷ nguyên cận
đại. Nhà thờ Công giáo, cùng lúc này bị xói mòn đi bởi hàng trăm thứ điếm
nhục, dường như đang bị ngưng đọng và đang bị phong tỏa. Vị tu sĩ người
Đức cảm thấy bị nhục mạ trước việc mua bán các việc “xá tội”. Nhưng sự
nổi loạn của ông còn sâu sắc hơn thế nhiều. Theo ông, sự cứu rỗi linh hồn
của con người duy nhất là do có lòng tin ở chúa Jésus-Christ chứ không do
những sự nghiệp, những hành vi và công trạng của các tín đồ. Chỉ tiếng ơn