NGHÌN XƯA VĂN HIẾN - TẬP 1 - Trang 216

hoi là những người Việt Nam có thể đạt tới trình độ cao học, ở Pháp, Ngay
cả khi họ đạt được thì họ cũng mau chóng bị thất vọng, một khi đặt chân trở
về quê hương, bởi vì chỉ cần đơn cử một nhân chứng: một kỹ sư tốt nghiệp
trường Đại học Bách Khoa Paris (Ecole Polytechnique) thì ra trường không
bằng hạng với các bạn Pháp, chỉ được hưởng một mức lương tháng không
bằng 1/3 lương tháng của một tên gác cổng người Ấn Độ của trường Pétrus
Ký ở Sài Gòn. Đến đây, chúng tôi xin mở ngoặc. Chúng tôi được biết có hai
nhà kỹ sư trường Bách Khoa đầu tiên của Việt Nam, ở trong trường hợp
này, là ông Nguyễn Ngọc Bích và ông Hoàng Xuân Hãn. Hai ông đều là
bạn thân của tác giả. Và chúng ta cũng hiểu vì sao Hoàng thân Lào,
Souphanouvong, đã đỗ đạt cao, ra trường Kỹ sư Cầu cống, Pháp (Ecole des
Ponts et Chaussées, Paris) khi về nước, đặt dưới quyền một kỹ sư người
Pháp, đậu ra một trường kỹ sư hạng dưới của Pháp, Hoàng thân
Souphanouvong chọn theo kháng chiến hơn là ở giúp việc cho Pháp. Kỹ sư
Nguyễn Ngọc Bích cũng đã chọn con đường này khi kháng chiến vừa bùng
nổ trong Nam, mà những người kháng chiến ở Nam Bộ đều biết. Chính kỹ
sư Nguyễn Ngọc Bích đã phá hủy những cầu cống trong Nam, làm cản trở
việc tiến binh của quân đội Pháp, trong những đầu tiên tấn công của họ để
chiếm miền Nam. Trước 1945, trường tiểu học không nhận quá 900.000 học
sinh, trường trung học 4.000, trường Đại học Hà Nội, 1500, trong đó chỉ có
76% sinh viên là người Việt, Campuchia và Lào. Nạn mù chữ còn ngự trị
trên 80% dân số.
Ngày 13/8/1945, Pháp đem quân lực trở lại xâm chiếm Việt Nam để đặt lại
nền thống trị. Ngày 23/9/1945, dân miền Nam đứng dậy, trước tiên và một
mình quyết tâm ngăn cản ý đồ xâm lược của Pháp. Một cuộc chiến tranh
giải phóng dân tộc bắt đầu. Sau tám năm chiến tranh và Điện Biên Phủ thất
thủ (7/5/1954), chánh phủ Pháp “giao ban” cho chánh phủ Mỹ và ngày
11/5/1954 đã ký tại Paris với Quốc vụ khanh Foster Dulles một hiệp định để
tiếp tục chiến tranh tại Việt Nam. Hiệp định 11/5/1954 mà Pháp vừa ký với
Mỹ đánh dấu, đối với nước Pháp, sự cáo chung của nền thống trị Pháp trên
xứ thuộc địa cũ của mình. Bình luận về Hiệp định này, Cyril Schulzberger,
trưởng phòng châu Âu của tờ “Thời báo New York” viết rằng: “Cuộc đấu