NGHÌN XƯA VĂN HIẾN - TẬP 3 - Trang 222

riêng cho đấng thiêng liêng và việc sử dụng nó dành cho các vua chúa và
các sư sãi. Đoàn quân Tây Ban Nha, vào thế kỷ XVI, đã đổ bộ lên phía Tây
của Nam Mỹ không quan niệm như dân Incas nhận thức sự huyền bí này
của vàng. Mục đích của họ là đi tìm nguyên liệu mới, quý báu. Không tìm
thấy các gia vị, họ gặp vàng bạc. Nhân danh Thiên Chúa giáo đem “truyền
bá đức tin và văn minh cho bọn man rợ và diệt trừ tà đạo”, các giáo sĩ Tây
Ban Nha hợp sức với quân viễn chinh của họ cướp đoạt những tượng vàng
mà dân Inca thờ phụng đấng thiêng liêng của họ, chạm trổ rất mỹ thuật,
đem bỏ cả vào lò lửa để đúc, thô sơ và ra thành nén. Theo những sử gia thời
chinh phục Tây Ban Nha, vua Inca Atahualpa bị bắt giam ở Cajamara năm
1532, muốn được quân Tây Ban Nha trả tự do, vua phải trả một số nợ to để
chuộc mình.Trong khắp cả nước, những vật báu bằng vàng và bằng bạc
được thu góp lại, tập trung lại và quân Tây Ban Nha đưa vào chín lò lửa để
đúc ra thành nén. Lửa cháy suốt bốn tháng trời không ngừng. Mặc dầu đã
giữ đúng lời hứa đối với kẻ chiếm đóng, sau khi đưa vàng cho họ, vua
Atahualpa vẫn bị quân Tây Ban Nha xử tử.
Ngoài ra số vàng bạc nói trên và việc cướp bóc vơ vét thành Cuzo, quân
Tây Ban Nha còn cướp thêm 8 tấn vàng và 60 tấn bạc để đem về “mẫu
quốc”. Trước khi Cortès đem quân qua chiếm đóng (1519-1525) và biến
nước Mễ thành một trong các thuộc địa giàu có nhất của Tây Ban Nha,
nước Mễ là một nước có nền văn minh cao quý hùng hậu ngang hàng với
Ai Cập (Egypte). Ở nước này, dân tộc Toltèques (thế kỷ V TCN đến 1225)
là một dân tộc rất văn minh, với những vết tích lịch sử vĩ đại ở Teolhuacan,
Tula; dân tộc Maya (từ thế kỷ VII đến thế kỷ VIII), với vết tích lịch sử ở
Copan, Quirigua, Palenque, Chichen-Itza, Mayapan, Uxmal; dân tộc
Mixtèques-Zapotiques, ở bán đảo Yucatan và Milta, Monte-Alban... Văn
minh, đền đài của các dân tộc bản xứ này đều bị Tây Ban Nha, trong suốt
thời kỳ chiếm đóng, quét sạch, san bằng. Sau một thời gian kháng chiến
giải phóng dân tộc đẫm máu để giành lại độc lập (1810-1820), chế độ Cộng
hòa được tuyên bố năm 1823, nước Mễ lại phải đương đầu với một loạt
chiến sự: với Pháp (1828 và 1861); với Mỹ, bị Mỹ xâm chiếm Texas
(1846), Nouveau Mexique và California (1848) và giữ luôn cho đến nay.