cậu đề nghị mua chúng, cuộc hẹn cho việc trao đổi đã được thống nhất vào
tối hôm đó.
“Vậy là cậu có tiền để trao đổi với họ à?” Cyprien khá ngạc nhiên hỏi cậu
ta.
Và Bardik, cười ngoác miệng, đưa cho chàng xem một nắm cúc bằng đồng
mà cậu sưu tầm từ một hai tháng nay, cậu ta cất chúng trong một chiếc túi
vải.
“Đấy đâu phải tiền thật,” Cyprien đáp, “và ta không thể cho phép cậu trả
cho những kẻ đáng thương kia bằng vài tá cúc cũ kỹ ấy!”
Nhưng chàng đã không thể làm Bardik hiểu tại sao dự định trao đổi ấy đáng
bị quở trách.
“Nếu những người Macalacca chấp nhận đổi cúc lấy lông vũ, ai có thể bắt
bẻ gì chuyện này?” cậu trả lời. “Ông biết rõ rằng có được lông chim với họ
chẳng tốn kém gì! họ còn chẳng có quyền sở hữu chúng, vì rằng họ chỉ có
thể khoe chúng một cách giấu giếm! Một chiếc cúc, ngược lại, là một vật
hữu ích, còn có ích hơn cả chiếc lông đà điểu! Vậy thì tại sao tôi không
được đổi một tá hay hai tá cúc để lấy cũng chừng ấy số lượng lông chim?”
Cách lập luận chỉ đúng bề ngoài, nhưng cũng chẳng giá trị hơn bao nhiêu.
Điều cậu bé nam Phi không nhìn thấy, chính là những người Macalacca sẽ
chấp nhận những chiếc cúc đồng của cậu ta, không phải để sử dụng chúng
theo đúng chức năng, bởi rằng họ hầu như không mặc quần áo gì, mà vì giá
trị giả định mà họ ước chừng cho những mẩu kim loại tròn rất giống với
tiền xu. Như vậy trong việc đổi chác này đúng là có sự lừa dối.
Tuy vậy, Cyprien phải thừa nhận rằng ý nghĩa ấy quá tinh tế để một cậu
chàng có đầu óc hoang dã kia có thể hiểu được, cậu vốn rất thoáng trong
mọi thương lượng, và chàng để mặc cậu ta tự do hành động theo ý muốn.
