Nguyễn Đình Chiểu
Ngư Tiều Y thuật Vấn Đáp
Trang 1
Sưu tinh dụng dược tâm pháp tự truyện
(Tìm tòi tinh tuý về tâm pháp dùng thuốc)
Dịch nghĩa:
Xưa nay sách thuốc rất nhiều, nên những người làm nghề
thuốc không khỏi thở than về nỗi quá nhiều sách. Nếu học không có căn
bản, thì khi chữa bệnh sẽ ngơ ngác như dựa vào khoảng không, cưỡi trên
ngọn gió, không biết đâu là chỗ dừng nữa.
Nói chung, bệnh có biến hóa hư thực rất nhiều, nên phương có cách chữa
chính, chữa tòng, chữa gốc , chữa ngọn, nên công, nên trước, nên sau, phải
dùng cho phù hợp. Xét trị chỉ sai một chút thì sống chết khác nhau ngay, há
chăng nên cẩn thận sao ? Cho nên nghề làm thuốc chỉ cốt tuỳ cơ ứng biến
mà thôi.
Bậc hiền triết thuở trước thường nói :
"Tâm của người thầy thuốc giỏi
giống như viên tướng có tài, mà phép dùng thuốc cứu người cũng tựa phép
dùng binh đánh giặc"
. Ra binh có khi đánh thẳng, có khi dùng mưu; dùng
thuốc có lúc chữa bệnh chính, có lúc chữa biến chứng. Vốn không học phép
dùng binh thì không thể đánh trận, vốn không hiểu cách dùng thuốc thì
không thể chữa bệnh.
Dịch Công nói :
"Con người ta bẩm thụ khí trung hoà của trời đất mà sinh
ra, nhưng do ăn uống, làm lụng không biết tự giữ cho điều độ, nên những
phần độc hại của âm dương mới nhân những chỗ sơ hở ấy trở thành quân
giặc làm hại "
. Nghề thuốc tức là thuật chống giặc của thánh nhân vậy.
Chống giặc không chống ở ngoài bờ cõi mà chống trong sân, trước cổng, ấy
là lối trăm phần trăm thua; chữa bệnh không chữa đến tận gốc rễ mà chữa
trên ngọn, ngoài da, ấy là phép trăm phần trăm chết.
Lôi Công nói :
"Phương pháp linh hoạt của người làm thuốc cốt ở chỗ lựa
