XVI. TRẦN-KỲ-MỸ VÀ HỒ-HÁN-DÂN GIÚP
SỨC
Tháng 2 năm Tân-hợi, tôi lại qua Xiêm.
Lúc bấy giờ người trong đảng ta kiều-ngụ nương-náu ở nước Xiêm,
có bọn các ông Tử Kính, Vĩnh-Long, Ngọ-Sanh và Minh-Chung, rủ nhau
chịu khó cày-cấy ruộng-nương, chăn-nuôi gà vịt, để làm kế trử-sức lâu
ngày.
Các ông viết thư sang Hương-cảng kêu tôi qua.
Tôi suy-nghĩ muốn bắt-chước Ngũ-Tử-Tư ngày xưa cày ruộng đợi
thời, cũng là kế hay, bèn đáp tàu sang Xiêm.
Sang đây, tôi tới ở sở ruộng Bạn-thầm, tắm gió gội sương, dầm mưa
trải nắng, cùng mấy anh em thiếu-niên cùng chia sớt đắng cay, hầu cho tiêu
bớt nông-nỗi đau-thương, ăn không ngồi rồi.
Tôi sống cái đời nông-phu cực-nhọc trước sau 8 tháng.
Nhưng trong 8 tháng đó, tôi thấy trong mình vui-vẻ thơ-thới lạ lùng.
Lúc khát gặp có suối nước thì uống, lúc đói vớ được trái cây thì ăn, cái
ngày giờ cảm-khái vô-liêu của tôi lúc nầy, chôn đứt ở trong cảnh sống ăn
sương hút gió, kể cũng là một cách sống thú-vị của anh tráng-sĩ đang cơn
túng thế cùng đường. Bởi vậy, tôi cho câu chuyện đáng ghi-chép là phải.
Hồi nầy rảnh-rang nhàn-thích, tôi soạn ra được nhiều bài văn quốc-
ngữ. Nào truyện Lê Thái-Tổ, nào truyện Trưng nữ-vương. Nào là những
khúc hát bài ca cổ-võ tấm lòng yêu nước, yêu nòi, yêu giống. Tôi đem
những bài ấy ra dạy cho những người ở trong sở ruộng học thuộc lòng, sớm
tối họ thường nghêu-ngao ca hát làm vui. Ấy là tôi muốn gieo hạt giống
cách-mạng ở giữa khoảng nước biếc non xanh vậy.
