Nhung xấu xí
“The Grumpy Alcoholic”
Đó là tên tiếng Anh của truyện Chí Phèo theo cách dịch tác phẩm nghệ
thuật hiện nay. Chất độc đáo bị xóa mất, thay vào đó là cụm từ nói lướt qua
về nội dung: “Kẻ khó tính nghiện rượu”.
Có ba cách phổ biến để đặt tên cho tác phẩm nghệ thuật nhập từ nước
ngoài: dịch sát nghĩa với tên gốc, dịch sát bản chất với tên gốc, bỏ qua tên
gốc và sáng tác tên khác dựa trên nội dung của tác phẩm.
Ví dụ phim The Godfather. Nếu dịch sát nghĩa sẽ là “Cha đỡ đầu”. Nếu
dịch sát bản chất sẽ là “Bố già”. Nếu chọn tên khác dựa trên nội dung sẽ là
“Trùm mafia và người thừa kế”.
Dịch sát nghĩa là việc rủi ro. Trong một số trường hợp cách đó thành
công, nhưng trong đa số trường hợp tên dịch bị mất hồn, hoặc nghe buồn
cười. Do đó, người dịch thường chỉ có hai lựa chọn: dịch sát với bản chất
của tên gốc hoặc bỏ qua tên gốc và sáng tác tên khác dựa trên dung của tác
phẩm.
Nếu thời xưa người dịch được phép cảm nhận bản chất của tên gốc và
sáng tác tên mới chứa đúng bản chất đó thì giờ đây tên gốc hay bị vứt đi,
thay vào đó là cụm từ nhạt nhẽo dựa hoàn toàn trên nội dung cơ bản. Nội
dung rất cơ bản.
Nhất là ở thế giới điện ảnh. Phim Whip It kể về một cô gái tuổi teen nổi
loạn. Vậy nên chúng ta sẽ đặt là “Teen Girl nổi loạn”. Phim Red kể về
chuyện CIA tái xuất, vậy nên… Phim Happy Feet kể về vũ điệu chim cánh
cụt, vậy nên… Phim Ratatouille kể về chú chuột đầu bếp, vậy nên… Phim
The Collector kể về sát nhân máu lạnh, vậy nên… Phim Ray kể về người
