Tai nạn như cơm bữa, nhưng vì vàng, những người thợ vẫn liều mình
đánh đu với số phận. Để giải quyết những vỉa đá cứng, phương pháp thông
dụng nhất là đánh mìn. Gọi là nhanh, nhưng giỏi lắm một ngày đánh mìn,
thợ vàng cũng chỉ đào sâu xuống được thêm một, hai mét đá. Để tiết kiệm,
họ thường không ngần ngại cắt ngắn… dây cháy chậm đến mức tối thiểu.
Bị thách thức, thần chết đã nổi giận thường xuyên. Đêm 26.5.1999, sau một
tiếng nổ “ục” trong lòng núi, bốn thợ mỏ người Phú Thọ ở bãi thôn 2,
Phước Thành đã phải đi bệnh viện. Không bị thương, họ chỉ bị ngạt vì khói
mìn. Trên đường đi, một người đã chết.
Với các ngọn đồi đã bị đào bới, không một thứ cây cỏ nào có thể tái sinh,
bởi tất cả bề mặt đồi núi đều bị hàng vạn m2 đá vụn hất lên phủ kín. Sau
khi khai thác, không một ai nghĩ đến việc lấp lại hầm hố. Thợ đào vàng
không lấp vì việc của họ là tìm vàng chứ không phải là cải tạo môi sinh;
dân không lấp vì không có trách nhiệm; nhà nước cũng không lấp - vì
không có tiền. Vậy là những ngọn núi trở thành một cái “bẫy người” khổng
lồ với hàng trăm miệng hố (nhiều miệng đã bị cỏ dại phủ kín) chỉ cần sẩy
chân là sẽ rơi đứng xuống hàng chục mét.
Quặng khai thác xong sẽ được cho vào máy nghiền nát, sau đó, được
đem xay nhỏ thành cám và cho theo nước chảy vào máng đãi. Những lá
nhôm tráng thủy ngân sẽ giữ vụn vàng lại, còn nước và xái cứ vậy trôi đi.
Khi máng thủy đã “khê”, lớp vàng lấm tấm bám trên thủy ngân đã dày,
người ta sẽ dùng một lá cao su dày, một mảnh đế dép “tông” chẳng hạn,
gom chúng lại. Dùng “con khò” đốt lên, thủy ngân sẽ bốc hơi, để lại vàng
nguyên chất (vàng 9999). Vì công việc quá tốn kém, trung bình cứ xuống
sâu một mét tốn một triệu đồng cho nên nếu mỗi ngày một hầm đào được
một lượng vàng, coi như hầm đó mới chỉ hòa vốn. Nhưng, một trăm hầm
thì may lắm chỉ dăm ba hầm đạt được mức ấy, số còn lại thường chỉ thu
được dăm ba chỉ - đủ lo gạo muối hằng ngày. Dù vậy, dân “xúc lắc” vẫn
không từ bỏ “giấc mộng vàng” của họ. Thần tượng cho những giấc mơ kia
có nơi bấu víu là Bùi Vinh, bãi Vinh Tóc Dài, thôn 5, xã Phước Thành.
