NGƯỜI ĐÁNH CẮP SỰ THẬT - Trang 160

công việc sử dụng công cụ. Chẳng biết nên nói thế nào cho phải, là cây
cuốc cây cày và cây rựa là ba thứ công cụ theo suốt cuộc đời ông, hay cả
đời ông là theo suốt ba thứ đó? Cầm cây cuốc mà cầm không nên, coi như
người bỏ đi đó con. Bài học nhập môn ông Hai Hượt đã nghe thốt ra từ
miệng cha của ông trong ngày đầu tiên ông theo cha ra ruộng để bắt đầu sự
nghiệp cày cuốc. Bài nhập môn giống như một quyết định luận. Cầm cây
cày cây cuốc không được thì không phải là con người của nền văn minh
nông nghiệp. Thời gian biểu làm việc của đời ông là thế này : Xong công
việc ngoài đồng ruộng, gác cây cày vào hiên hè, là ông cầm cây rựa vào
rừng núi Tượng để làm công việc ở trong rừng. Ở miền sông Tượng núi
Tượng khái niệm văn minh nông nghiệp có rộng hơn những nơi khác. Văn
minh nông nghiệp là bao gòm những thành tựu đạt được cả ở nơi đồng
ruộng và cả ở nơi rừng núi. Mùa vụ ngoài ruộng đồng cũng như công việc
ở trong rừng là nương theo nắng mưa của trời đất. Và cả cuộc đời ông Hai
Hượt thì cứ thế, hết ở ngoài ruộng đồng, lại vào rừng núi Tượng. Hay cũng
có thể nói thế này: Vào những lúc không có ánh mặt trời, tức là đêm, ông
phải ngủ nghỉ, còn lúc có ánh mặt trời, tức là vào ban ngày, trừ những khi
ốm đau, nếu ông không cầm cây cày thì cầm cây cuốc, nếu không cầm cây
cuốc thì cũng cầm cây rựa. Ông Hai Hượt cầm cây rựa vào rừng núi Tượng
thì người ta sẽ có các thứ súc gỗ làm nhà, các thứ bắp cày, mỏ cày, ách cày
(Ông là thợ đẽo gỗ làm nhà và đẽo các dụng cụ để làm cây cày cày ruộng
có tiếng trong vùng) Cuộc đời ông Hai Hượt trải qua các triều vua Thành
Thái, Duy Tân, Khải Định, Bảo Đại, là các triều vua thuộc thời kỳ lịch sử
bị người Pháp đô hộ. Ngân khố của nhà nước thời ấy chủ yếu dựa vào thuế
người và thuế ruộng đất. Ông Hai Hượt cầm cây cày cày ruộng thì còn có
nghĩa là làm công việc trả lương cho viên chức của nhà nước ấy. Cho nên
xét kỹ ra, chỗ đứng của ông trên đồng Đất Sét có vẻ vững hơn chỗ đứng
của vua nhiều. Vì vua thời ấy mà không làm theo ý của người Pháp thực
dân thì trước sau gì cũng bị phế bỏ.
Các vị vua nói trên đã kế tiếp thay nhau trị nước. Trong khi đó thì cha ta,
vẫn với đôi bàn tay ấy, đã nắm vững cây cày trên đồng Đất Sét. Cho nên có
thể nói sau khi loài người tạo dựng được nền văn minh cày cuốc, thì đôi