ngày làm ruộng, và những ngày có mưa gió, ông Hai Hượt lại vào rừng
kiếm thêm thứ của rừng để bù vào thứ của ruộng vốn không đủ đắp đổi
cuộc sống. Suốt sáu chục năm ông vẫn đi lại trên quảng đường đó, khi thì
gánh gánh than củi, khi thì vác khúc gỗ rừng đã được ông đẽo thành một bộ
phận nào đó của cây cày gỗ. Nội dung của văn minh nông nghiệp ở miền
sông Tượng núi Tượng cũng đơn giản thế thôi. Nhưng thử gộp hết thảy
những gì ông Hai Hượt đã gánh vác bằng đôi vai của mình trong sáu chục
năm thì không chừng cũng nặng bằng một mảng núi Tượng. Và cái khoảng
đường đất ông đã vượt qua trong khi làm công việc gánh vác suốt sáu mươi
năm ấy không chừng cũng bằng vòng quanh thế giới.
Khi hơ chân tay ông Hai Hượt để mặc quần áo chết cho ông, người ta thấy
da đôi bàn tay và da đôi bàn chân ông đã thành chai đá. Nhưng đấy chỉ là
phần phụ bên ngoài. Còn phần chính bên trong, phần xương cốt, thì không
có đốt xương nào hay khớp xương nào bị hư hao. Không phải chỉ có xương
bàn tay với xương bàn chân thôi, mà khi đưa thi thể ông vào quan tài người
ta biết một cách chắc chắn rằng toàn bộ xương cốt trong thân thể ông chẳng
có chỗ nào bị hư hao sứt mẻ.
Ông Ruông chép trong Hồ Sơ Các Bậc Tổ Phụ:
Trong cuộc tiến hóa của sinh vật người, đến lúc đó thì mọi thứ đều dừng
lại, không thêm nữa, cũng không bớt nữa, chân tay với mắt tai mũi miệng
có bao nhiêu cái giữ y bấy nhiêu, xương cốt dài tới chừng ấy là giữ y chừng
ấy, ruột gan tim phổi lớn cỡ ấy là giữ y cỡ ấy, có nghĩa đến lúc đó thì không
còn có sự biến đổi. Chuyện này khoa học đã nói rồi, chẳng còn phải nghi
ngờ gì nữa. Có nghĩa cha ta được sinh ra trong lúc lịch sử tiến hóa của loài
người đã hoàn toàn ổn định. Ông cứ việc ung dung mà thừa hưởng di sản
của tiền nhân để lại là cái cơ thể người hoàn chỉnh, trong đó có bộ xương
và bộ não có một cơ cấu kỳ diệu hết thảy các loài giống khác không có. Có
người đến lúc chết thì cái di sản kia không còn nguyên vẹn. Hoặc là bị gãy
mất một cánh tay, một cẳng chân, hoặc là bị vẹo mấy cái xương sườn hay
xương sống. Cũng có người khi về già thì bộ não lại bị đảo lộn, tức bị lẫn,
bị điên. Riêng cha ta, có một lần đương gánh gánh than củi thì bị trượt ngã
