Tối nào cũng thế, những cuộc cãi cọ sẽ kết thúc bằng những trận quyết
đấu, nếu chính những kẻ xa xả vào tôi không nói là phải giữ gìn tính mệnh
để chống quân thù.
Và những kẻ sôvanh nhất trong cuộc cãi lộn thường lại là những người
tiến bộ, những bộ râu của năm 48, những cựu chiến binh, họ hay ném vào
mặt tôi bản hùng ca của mười bốn đạo binh ở đồn Mayăngxơ, của những
tình nguyện quân ở Xămbrơ-ê-Mơdờ và của chiến đoàn thứ 32! Họ ném tôi
bằng những chiếc guốc của tiểu đoàn Mơdelờ; họ chọc vào mắt tôi ngón
tay của Cacnô và túm lông mũ của Klêbe!
Chúng tôi đã lấy những băng vải và dùng những que gỗ nhúng vào
một bát mực, để viết lên trên: “Hòa bình muôn năm!”, xong chúng tôi diễu
cái đó qua khắp Pari.
Người qua đường nhảy xô vào chúng tôi.
Có bọn cảnh sát trong đám những người đánh chúng tôi, nhưng chúng
chẳng phải ra hiệu gì cả. Chúng chỉ cần hòa theo cơn thịnh nộ của công
chúng, rồi chọn, trong đám hỗn loạn, những ai mà chúng nhận ra vì đã thấy
họ tại các cuộc âm mưu, những cuộc họp, ngày biểu tình Bôđanh hoặc đưa
đám Victo Noa. Hễ chúng chỉ vào ai, lập tức gậy bịt chì và chùy sắt nện lấy
được! Bôe
suýt bị đánh chết, một anh khác bị ném xuống sông!
Một đôi khi tôi bỗng có những hối hận hèn nhát, những ăn năn tội lỗi.
Đúng vậy, trong tim tôi xô tới những cơn hối tiếc – tiếc cho tuổi trẻ bị
hy sinh, cuộc đời bị đầy đọa vào cảnh đói khát, lòng kiêu hãnh bị ném cho
chó, tương lai bỏ phế vì một đám đông mà tôi tưởng như có một tâm hồn,
và tôi muốn một ngày kia, đem cống hiến tất cả sức lực của tôi đã thu góp
được một cách đau đớn.
Ấy thế mà, cái đám đông ấy, họ đang theo gót bọn lính như thế đấy!
Họ bước theo các trung đoàn, họ hoan hô các bọn tướng tá mà lon ngù còn
đẫm máu tháng Chạp – và họ thét “Giết đi!” chống lại chúng tôi là những
người muốn đem rẻ rách để bịt miệng kèn đồng!
Ôi chao! Đấy là cuộc vỡ mộng lớn nhất của đời tôi!
