XVII
Mười giờ sáng. Có tiếng gõ cửa.
- Cứ vào!
Trước mặt tôi là một anh chàng cao lớn, mặt tái xanh vùi trong một
chòm râu đen rậm, với đôi kính kiểu sinh viên Đức, chiếc mũ kiểu tướng
cướp xứ Calabrờ
- Ông không nhận ra tôi à?
- Thật tình, không!
- Briđô!…. một học trò cũ của ông tại Caen.
À phải, tôi nhớ ra rồi! Hồi đó có một thanh niên mang tên ấy, ở bộ
phận mà tôi khuyên đừng học hành gì hết, lúc tôi tạm thời lên ghế giáo sư
tu-từ học.
- Thế nào, bây giờ anh ra sao?
- Tôi đã chết đói!…. Sau khi có bằng tú tài, tôi định học luật. Cha tôi
chỉ cấp được cho tôi tiền học ba khóa: không hơn! Cha tôi là một viên quản
khế nhỏ ở thôn quê, tôi đã tưởng ông khá sung túc, nhưng sau ông vừ khóc
vừa thú thực với tôi là ông nghèo, rất nghèo… Tin ở chỗ nổi tiếng giỏi về
môn dịch văn, tôi chạy tới các trường học…. Chà! thế thật đấy! những kẻ
học ở Pari còn có nhiều chỗ quen biết, được các thầy giáo cũ che chở: chứ
cái anh giỏi môn dịch văn ở tỉnh lẻ mà lại mơ ước đi dậy ở giữa Môngrugiơ
và Môngmáctrơ, thì tốt hơn là anh đó đâm đầu xuống sông, không trù trừ!
Tôi đã can đảm hơn… Tôi đi làm thợ, thợ khắc. Tôi xưa nay chẳng khéo
léo gì lắm, nhưng với con dao khắc vụng về, tôi cũng kiếm được tạm đủ
sống…. Biết bao lần tôi đã nghĩ đến ông, đến những điều ông nói về lối
giáo dục nhà trường! Hồi ấy, tôi ngỡ ông nói đùa! Ôi chao! Giá tôi đã nghe
ông!… Nhưng câu chuyện không phải chỉ có thế! Tôi đến đây không phải
để than vãn về chuyện riêng. Từ ba năm nay, tôi thuộc về một chi bộ đảng
Blăngki. Các chi bộ sắp hoạt động.
