Chú thích
JUYN VALEX, tắt thở ngày 14-2-1885, không được hưởng niềm vui được
thấy cuốn Người khởi nghĩa xuất bản. Bệnh tật không cho ông hoàn thành
được tác phẩm, và nếu cuốn sách được Nhà Sacpăngchiê xuất bản năm
1886, ấy là do lòng tận tụy không mệt mỏi của cô Xêvơrin. Là một nữa
cộng tác viên thông minh của nhà văn, cô đã sắp xếp lại bản thảo và là
người truyền đạt trung thành ý kiến của tác giả, cô đã thực hiện được những
sửa đổi theo ý muốn của nhà văn.
Trong tập III của bộ Jăc Vanhtrax này, được viết và xuất bản sau cuộc ân
xá, người ta không ngạc nhiên thấy tên thật của những nhân vật đã xuất
hiện dưới những tên tác giả trong hai tập đầu.
Valex đã thật sự làm giám thị trong vài tháng tại trường trung học Caen từ
tháng tháng 10 năm 1862 tới tháng 1hay tháng 2 năm 1863.
Bridoison: nhân vật hài kịch, quan tòa câu nệ hình thức
Bađingnet: tức Napôlêông III
Balaklava: trận Crimê (Hắc hải 1854) giữa quân Nga và quân Anh nổi
tiếng vì cuộc tập kích của kỵ binh Anh.
Emile Girardin (1806 – 1941): ông vua báo chí đương thời đã đem lại
nhiều sự thay đổi mới quan trọng cho ngành báo chí.
Vermorel: nhà văn và nhà báo có tài, cộng tác với Girardin, sau trở thành
đại biểu Công xã Pari.
Đó là cuốn – Những kẻ bất phục tùng Pari, NXB Asiơ Fôrơ
Ý nói: hành hung
Một trong số những người đã giết tên độc tài Xêđa
Yousouf: Tướng Pháp, gốc người Ý, đã đóng một vai quan trọng trong
cuộc thôn tính Angiêri
Barnum: một tay bịp bợm ở Mỹ, có lắm trò lạ.
Nhà tù trứ danh ở Pari, nơi thường giam giữ tù chính trị và các nhà văn.
