Các loài động vật thuộc các chi và lớp khác nhau không biến đổi giống
nhau về tốc độ và mức độ. Trong những lớp đất đá cổ nhất thuộc Kỉ thứ 3,
một số loại vỏ của sinh vật hiện còn sống trên Trái Đất vẫn có thể được tìm
thấy giữa những hóa thạch của các sinh vật tuyệt chủng. Trường hợp hóa
thạch của một con cá sấu có đặc điểm tương đồng với những động vật có
vú và than lằn đã tuyệt chủng trong lớp đất đá tìm thấy ở vùng hạ Himalaya
cũng là một ví dụ điển hình được ngài Falconer đưa ra. Loài động vật hình
lưỡi ở kỉ Silua không khác với loài vật cùng loại hiện đang tồn tại, trong
khi phần lớn những động vật giáp xác và thân mềm thuộc kỉ Silua đã thay
đổi rất nhiều. Sự sinh sản ở trên cạn dường như thay đổi nhanh hơn nhiều
so với ở dưới mặt biển. Có cơ sở để tin rang các sinh vật bậc cao của thiên
nhiên thay đổi nhanh hơn các sinh vật bậc thấp. Tuy vậy, vẫn có những
ngoại lệ cho trường hợp này. Khi một loài đã hoàn toàn biến mất khỏi Trái
Đất, chúng ta hoàn toàn có thể tin rằng một cá thể tương tự sẽ không thể
xuất hiện lại. Ngoại lệ duy nhất của quy luật này là các “cụm sinh vật” của
ngài Barrande. Theo ông này, các di chỉ của một số sinh vật sẽ xuất hiện
trong lớp đất đá cổ, và rồi lại xuất hiện một lần nữa trong một lớp đất đá cổ
khác. Nhưng tôi thấy giải thích của Lyell rằng đó chỉ là một trường hợp di
cư từ một khu vực địa lí xa xăm tới, có vẻ như cũng có thể chấp nhận được.
Những bằng chứng trên rất phù hợp với giả thuyết của tôi. Tôi không tin
vào bất cứ một quy luật phát triển bất di bất dịch, khiến cho tất cả các sinh
vật của một vùng thay đổi đột ngột, hoặc đồng thời, hoặc ở một mức độ
giống nhau nhất định. Quá trình biến dị chắc chắn phải diễn ra rất chậm.
Khả năng biến dị của mỗi loài là hoàn toàn khác nhau. Liệu những biến dị
đó có thể được tận dụng bởi chọn lọc tự nhiên, và liệu sự biến dị đó được
tích luỹ nhiều hay ít ở các loài khác nhau, tuỳ thuộc vào rất nhiều yéu tố
khách quan phức tạp - phụ thuộc vào giao phối chéo, vào tỉ lệ giao phối
trong những điều kiện vật chất đang thay đổi của vùng, và đặc biệt là bản
tính của những động vật mà loài biến dị phải cạnh tranh. Do đó, không có
gì lạ khi một loài có thể giữ kiểu hình tương tự lâu hơn các loài khác, hoặc
giả có thay đổi thì cũng là rất ít. Chúng ta cũng thấy hiện tượng này xảy ra
